-
Tenach
-
-
- Genesis 01
- Genesis 01: 1 (a)
- Genesis 01: 1 (b)
- Genesis 01: 1 (c)
- Genesis 01: 1-2: 4a
- Genesis 01: 1b
- Genesis 01: 4
- Genesis 01: 5a en 10a
- Genesis 02
- Genesis 02: 15-25
- Genesis 02: 15-3: 9
- Genesis 02: 4-25
- Genesis 02: 4a-24
- Genesis 02: 4b-25
- Genesis 03
- Genesis 03
- Genesis 03: 1-9
- Genesis 04
- Genesis 04
- Genesis 04: 1-6
- Genesis 04: 15b
- Genesis 05
- Genesis 05-09
- Genesis 06
- Genesis 06: 1-4
- Genesis 06: 5-22
- Genesis 07
- Genesis 08
- Genesis 08: 1-14
- Genesis 08: 6-16
- Genesis 09
- Genesis 09
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 10
- Genesis 10-11
- Genesis 11
- Genesis 11: 1
- Genesis 11: 1-9
- Genesis 11: 8-17
- Genesis 12
- Genesis 12-13
- Genesis 12: 1-8
- Genesis 13
- Genesis 14
- Genesis 15-17
- Genesis 15: 17
- Genesis 15: 7-21
- Genesis 16
- Genesis 17
- Genesis 18
- Genesis 18-19
- Genesis 18: 20-33
- Genesis 19
- Genesis 19: 2b, 8
- Genesis 20
- Genesis 20-22
- Genesis 20:16
- Genesis 21
- Genesis 21: 14
- Genesis 21: 9-12a
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22 Samenvatting
- Genesis 22 Vragen
- Genesis 22: 12
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 3
- Genesis 22: 3
- Genesis 22:1
- Genesis 22:1
- Genesis 23
- Genesis 23
- Genesis 23-24
- Genesis 24
- Genesis 24: 11en 29:3
- Genesis 24: 16a
- Genesis 24: 62-63a
- Genesis 24: 63
- Genesis 25
- Genesis 25-28
- Genesis 25: 19-34
- Genesis 25: 22-23a
- Genesis 25: 5-6
- Genesis 25:29, 30a, 33b, 34b
- Genesis 26
- Genesis 26: 1a,6,7a,8
- Genesis 27: 1, 5, 6, 15 en 42
- Genesis 27: 15,17 en 27b
- Genesis 27: 3
- Genesis 28
- Genesis 28: 10-15 en 31: 10-11
- Genesis 28: 10-22
- Genesis 29
- Genesis 29-31
- Genesis 29: 1-30
- Genesis 29: 23, 25-26
- Genesis 30
- Genesis 30: 22-24
- Genesis 31
- Genesis 31: 1-3
- Genesis 31: 30b, 33
- Genesis 32
- Genesis 32 en 33
- Genesis 32-35
- Genesis 32: 23-32
- Genesis 32: 26 en 32
- Genesis 32: 4, 33: 1a
- Genesis 33
- Genesis 34
- Genesis 34: 2-3
- Genesis 34: 24-25
- Genesis 34: 29
- Genesis 35
- Genesis 36
- Genesis 36-38
- Genesis 37
- Genesis 37: 3
- Genesis 37: 5-10
- Genesis 38
- Genesis 38: 14-15
- Genesis 38: 24, 26
- Genesis 39
- Genesis 39: 1-20
- Genesis 39: 10-11
- Genesis 39: 12, 17, 19, 20
- Genesis 39: 6-8a
- Genesis 40
- Genesis 40-50
- Genesis 40: 21ev
- Genesis 41
- Genesis 41
- Genesis 41: 1-27
- Genesis 41: 37-46
- Genesis 41: 40b
- Genesis 42
- Genesis 43
- Genesis 44
- Genesis 45
- Genesis 45: 1-15
- Genesis 46
- Genesis 47
- Genesis 48
- Genesis 49
- Genesis 49: 33 – 50: 26
- Genesis 50
- Genesis 50: 22-26
- Overige exegese (134) Invouwen
-
- Exodus 01
- Exodus 01-02
- Exodus 02: 1-10
- Exodus 02: 11-25
- Exodus 03-04
- Exodus 03: 1-15
- Exodus 03: 1-22
- Exodus 04: 1-31
- Exodus 06: 1-8
- Exodus 07: 14 – 12: 30
- Exodus 12-15
- Exodus 14: 9-14
- Exodus 16-18
- Exodus 17: 1-7
- Exodus 19-20
- Exodus 19: 1-11
- Exodus 20: 1-17
- Exodus 22: 20-26
- Exodus 23: 19
- Exodus 24: 12-18
- Exodus 30: 11-16
- Exodus 32-34
- Exodus 32: 7-14 (1)
- Exodus 32: 7-14 (2)
- Exodus 34: 27-35
- Exodus 34: 33-35
- Exodus 34: 4-9
- Overige exegese (12) Invouwen
-
- Deuteronomium 04: 1-2, 9-20
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 05: 6-21
- Deuteronomium 06: 20 – 25
- Deuteronomium 06: 4
- Deuteronomium 10: 12-24
- Deuteronomium 10: 16
- Deuteronomium 13: 2-6
- Deuteronomium 15: 1-11
- Deuteronomium 18: 15-20
- Deuteronomium 24: 17-22
- Deuteronomium 26: 5-11
- Deuteronomium 30: 15-20 (1)
- Deuteronomium 30: 15-20 (2)
- Deuteronomium 30: 9-14
- Deuteronomium 32: 4-40
- Overige exegese (2) Invouwen
-
-
-
- 1 Samuel 01-03
- 1 Samuël 01: 1-20
- 1 Samuel 01: 1-20
- 1 Samuël 02: 1-36
- 1 Samuël 03: 1-10
- 1 Samuel 04
- 1 Samuel 04-05
- 1 Samuel 05
- 1 Samuel 06
- 1 Samuel 08
- 1 Samuel 09-10
- 1 Samuel 11
- 1 Samuel 12-15
- 1 Samuel 16
- 1 Samuël 16: 1-13
- 1 Samuel 17
- 1 Samuel 18-20
- 1 Samuel 21
- 1 Samuel 21-23
- 1 Samuël 24
- 1 Samuel 24-26
- 1 Samuel 28-31
- Overige exegese (7) Invouwen
-
- Jesaja 01: 18-26
- Jesaja 06: 1-8
- Jesaja 07: 10-17
- Jesaja 08: 23 – 09: 6
- Jesaja 11: 1-10
- Jesaja 12
- Jesaja 25: 1-6
- Jesaja 25: 1-9
- Jesaja 26: 1-13
- Jesaja 29: 18-24
- Jesaja 30: 15-21
- Jesaja 35: 1-10
- Jesaja 40: 1-11
- Jesaja 40: 12-25
- Jesaja 41: 17-20
- Jesaja 42: 1-7
- Jesaja 43: 1-12
- Jesaja 43: 9-12
- Jesaja 45: 1-7
- Jesaja 45: 15-19
- Jesaja 45: 20-25
- Jesaja 49: 1-7
- Jesaja 49: 13-18
- Jesaja 50, 52 en 54
- Jesaja 51: 1-6
- Jesaja 51: 9-11
- Jesaja 52: 1-7
- Jesaja 52: 7-10
- Jesaja 55: 6-13
- Jesaja 56: 1-8
- Jesaja 58
- Jesaja 61: 10 - 62: 3
- Jesaja 63: 19-64: 8
- Jesaja 63: 7-14
- Jesaja 65: 17-25
- Jesaja 66: 10-14
- Overige exegese (21) Invouwen
-
-
-
Evangeliën
-
- Matteüs 01: 18-25
- Matteüs 02: 1-18
- Matteüs 03: 1-12
- Matteüs 03: 13-17
- Matteüs 04: 1-11
- Matteüs 04: 12-22
- Matteüs 05: 1-12
- Matteüs 05: 17-26 en 37
- Matteüs 05: 33-48
- Matteüs 06: 24-34
- Matteüs 09: 36-10:15
- Matteüs 11: 2-11
- Matteüs 11: 25-30
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 24-43
- Matteüs 13: 44-52
- Matteüs 14: 13-21
- Matteüs 15: 21-28
- Matteüs 16: 21-27
- Matteüs 17: 1-9
- Matteüs 17: 14-20
- Matteüs 18: 15-20
- Matteus 18: 21-35
- Matteüs 20: 1-16
- Matteüs 21: 23-32
- Matteüs 21: 33-43
- Matteüs 21: 33-44
- Matteüs 22: 1-14
- Matteüs 22: 15-22
- Matteüs 22: 34-46
- Matteüs 24: 14-34
- Matteüs 25: 1-13
- Matteüs 25: 14-30
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 26: 1-14
- Matteüs 28: 16-20
- Overige exegese (23) Invouwen
-
- Lucas 01: 26-38
- Lucas 02: 1-20
- Lucas 02: 21
- Lucas 02: 36-38
- Lucas 02: 41-52
- Lucas 03: 1-6
- Lucas 04: 1-13
- Lucas 04: 14-21
- Lucas 07: 1-10
- Lucas 07: 11-17
- Lucas 07: 36-50
- Lucas 08: 26-39
- Lucas 08: 4 – 15
- Lucas 09: 28-36
- Lucas 09: 51-62
- Lucas 10: 1-20
- Lucas 10: 23 – 37
- Lucas 10: 25-37
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 11: 1-13
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 32-40
- Lucas 12: 49-56
- Lucas 13: 1-9
- Lucas 13: 22-30
- Lucas 14: 1-11
- Lucas 14: 1,7-14
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 25-33
- Lucas 15: 1-10
- Lucas 15: 11-32
- Lucas 16: 1-8
- Lucas 16: 19-31
- Lucas 18: 1-8
- Lucas 18: 9-14
- Lucas 19: 1-10
- Lucas 19: 41-48
- Lucas 20: 9-19
- Lucas 22: 1-39
- Overige exegese (28) Invouwen
-
- Marcus 01: 1-13
- Marcus 01: 12-15
- Marcus 01: 14-20
- Marcus 02: 23-03
- Marcus 04: 26-34
- Marcus 04: 35-41
- Marcus 05: 25-34
- Marcus 06: 30-44
- Marcus 06: 45-52
- Marcus 07: 1-23
- Marcus 07: 24-30
- Marcus 07: 31-37
- Marcus 08: 1-21
- Marcus 08: 22-26
- Marcus 08: 27-9:1
- Marcus 09: 14-29
- Marcus 09: 2-10
- Marcus 09: 30-37
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 2-12
- Marcus 10: 46-52
- Marcus 12: 28-34
- Marcus 12: 38-13: 2
- Overige exegese (11) Invouwen
-
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 19-28
- Johannes 02: 1-11
- Johannes 02: 13-22
- Johannes 03: 1-16
- Johannes 03: 1-21
- Johannes 04: 5-26 (42)
- Johannes 05: 1-18
- Johannes 06: 1-15
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 31-59
- Johannes 09
- Johannes 10: 1-10
- Johannes 11: 1-44
- Johannes 12: 20-33
- Johannes 14: 1-14
- Johannes 14: 15-29
- Johannes 15: 1-8
- Johannes 16: 16-24
- Johannes 17: 1-13
- Johannes 20: 1-18
- Johannes 20: 19-23 (31)
- Johannes 21: 1-14
- Lucas 20: 27-38
- Overige exegese (12) Invouwen
-
-
Brieven
-
- Romeinen 01: 1-7
- Romeinen 04: 1-12
- Romeinen 05: 1-11
- Romeinen 05: 12-15
- Romeinen 05: 6-11
- Romeinen 06: 3-4 en 8-11
- Romeinen 08: 09 en 11-13
- Romeinen 08: 14-17
- Romeinen 08: 18-23
- Romeinen 08: 26-27
- Romeinen 08: 28-30
- Romeinen 08: 35 en 37-39
- Romeinen 08: 8-11
- Romeinen 09: 1-5
- Romeinen 10: 8-13
- Romeinen 11: 13-15 en 29-32
- Romeinen 11: 33-36
- Romeinen 12: 1-2
- Romeinen 12: 1-8
- Romeinen 13: 8-10
- Romeinen 13: 8-14
- Romeinen 14: 7-9
- Romeinen 15: 4-13
- Romeinen 16: 25-27
- Overige exegese (9) Invouwen
-
- Hebreeën 01: 1-12
- Hebreeën 01: 1-13
- Hebreeën 03: 1-14
- Hebreeën 04: 12-16
- Hebreeën 05: 1-10
- Hebreeën 05: 1-10 en 06: 9-12
- Hebreeën 07: 23-28
- Hebreeën 09: 11-15
- Hebreeën 10: 1-18
- Hebreeën 10: 19-25 en 36-39
- Hebreeën 11: 1-16
- Hebreeën 11: 17-29
- Hebreeën 12: 1-4
- Hebreeën 12: 22-29
- Hebreeën 12: 5-13
- Hebreeën 13: 1-6
- Overige exegese (1) Invouwen
-
Colofon
Jesaja 58
Vasten en sabbat
Jesaja 58 is één profetie, die bestaat uit een aanklacht over het vasten (1-7) en een belofte van licht en welzijn als het volk het ware vasten en de juiste sabbatsregels onderhoudt (8-14). De profetie lijkt dus over twee onderwerpen te handelen, vasten en sabbat, maar beide onderwerpen worden op dezelfde manier benaderd. De aanklacht is dat de hoorders doorwerken tijdens vasten en op de sabbat, hun eigen zin doen en niet Gods wet houden (58:3.13) en het dan ook nog zo doen, dat anderen daar de dupe van zijn. Arbeiders worden afgebeuld en tegenstanders worden met rechtzaken of met de vuist bestreden (58:4). Als het vasten op een dergelijke manier wordt ingevuld, is het geen wonder dat God niet luistert of verhoort (58:3) – want dat is de aanklacht van Israël jegens God.
God stelt twee retorische vragen. De ene vraag gaat over de manier van vasten die God kennelijk niet verkiest: onthouding, je hoofd buigen, in zak en as zitten (58:5). Dit zijn rituelen die horen bij vasten, bij rouw of inkeer, bij het smeken in gebed. Je verootmoedigt jezelf en maakt jezelf nederig ten opzichte van God om daarmee zijn aandacht te trekken. Dat kon op de Grote Verzoendag gebeuren (Lev. 23:27.32), later op nog meer vastendagen (Zach. 8:19), maar ook bij zelfgekozen gelegenheden (1 Sam. 14:24). De andere vraag van God gaat over de manier waarop Hij wél het vasten ingevuld wil zien: losmaken en bevrijden, brood delen met de hongerige, onderdak bieden aan daklozen en naakten kleden. Kortom, je niet afwenden van de naasten, maar zich om hen bekommeren (58:6-7).
Tegenstelling
De tegenstelling die Gods vragen oproepen, is niet absoluut. God wijst het vasten niet af, maar vraagt om een andere invulling daarvan. Als je jezelf dingen onthoudt (letterlijk: je ziel vernedert) en je dus buigt voor God, dan is het niet de bedoeling dat je je in dat buigen nog steeds boven je naaste verheft en hem verdrukt. Als je je dan toch vernedert, verneder je dan zodanig dat je je naaste niet afbeult en bestrijdt (58:3-5), maar hem juist bevrijdt en zijn juk ontbindt (58:6). Als je tijdens het vasten niet of weinig eet, dan heb je juist over om je brood met de hongerige naaste te delen (58:7). En als je tijdens het vasten met een rouwkleed om neerlegt in het stof (58:5), dan heb je plek over om een dakloze naaste in je huis te laten overnachten en een ongeklede naaste te kleden (58:7). Misschien gaat de goddelijke ironie nog wel verder en is de redenering achter deze profetie een omkering van zaken: begin nu maar met het bevrijden, brood delen, kleden en onderdak bieden, dan kom je vanzelf tot het juiste vasten, omdat je minder overhoudt voor jezelf. En juist dan “breekt je licht door als de dageraad en zul je spoedig herstellen” (58:8).
De tegenstelling ligt dus niet in het vasten of niet vasten, want in beide gevallen wordt er gevast. De tegenstelling ligt ook niet in het gezien worden tijdens het vasten, iets wat Jezus in Matteüs 6:16-18 aanklaagt. God stelt aan de kaak wat je tijdens zo’n vasten (of op de sabbat) moet doen: niet je eigen zaken, niet je eigen zin doordrijven, maar juist Gods zaken vooropstellen met zijn opdracht de naaste lief te hebben als jezelf. Het woord chefets (= wil, verlangen, handel) is hierin een sleutelbegrip. Vers 2 geeft toe dat de hoorders echt verlangen naar God en het verkeren in Gods nabijheid om te bidden. Maar als het op vasten of de sabbat aankomt, houden ze toch vast aan hun eigen wil en hun eigen handeltje (58:3.13). Als de hoorders werkelijk Gods wil zouden doen, dan zouden ze niet hun eigen handel drijven, maar de sabbatdag een “dag van vreugde” noemen (58:13) en vreugde vinden in de Eeuwige (58:14). Die vreugde gaat de eigen wil te boven.
De slechte pachters
Het gedeelte van Jesaja 58 staat in het oecumenische leesrooster naast Lukas 20:9-19, de gelijkenis van de slechte pachters. Deze staat in het kader van een twistgesprek met overpriesters en schriftgeleerden, die vragen naar de bevoegdheid van Jezus om te prediken. Tot tweemaal toe druipen de overpriesters en schriftgeleerden af, omdat zij het volk vreesden: eenmaal omwille van Johannes de Doper, die door het volk als profeet werd gezien, en eenmaal na de gelijkenis, omdat zij doorhadden, dat Jezus hen op het oog had met zijn slechte pachters. De tegenstelling hier is niet tussen Joden en christenen: de uitspraak dat de wijngaard aan andere gegeven wordt, is geen profetie over de komst van christenen uit de heidenen. De tegenstelling loopt parallel aan die van Jesaja 58, waarin ook de bevoorrechte Israëlieten erop aangesproken worden dat zij zich niet aan Gods geboden houden inzake de minder bedeelden. God heeft een wijngaard aangelegd (zie Jesaja 5:1-7), maar degenen die hem pachten en erover aangesteld zijn, leveren de vruchten niet: “God verwachtte recht, maar oogstte onrecht. Hij zocht rechtsbetrachting, maar vond rechtsverkrachting.” (Jes. 5:7)
Een wijngaard pachten is mooi, maar wat als er vruchten moeten worden afgedragen? Vasten om je gebed kracht bij te zetten is goed, maar wat als God meer verwacht dan minder eten en het zitten in zak en as? Gods gekozen manier van vasten houdt meer in dan vrijwillig wat minder eten. Een pijnlijk voorbeeld daarvan wordt beschreven in Midrasj Genesis Rabba 17:3. Rabbi Jose de Galileeër was gescheiden van een vrouw die hem vaak voor schut zette. Rabbi Jose vond een betere vrouw en zijn ex-vrouw hertrouwde met de stadswachter. Deze man werd echter blind en sindsdien moesten zij van bedelen rondkomen. Zij vermeed daarbij het liefst de wijk waarin Rabbi Jose woonde, maar op een dag kwamen ze toch in de buurt. De blinde man begon haar te mishandelen, waarna er een opstootje ontstond om hen heen. Rabbi Jose keek uit het raam en zag hoe het stel werd uitgejouwd op straat. Hij nam hen bij de hand en gaf hun een kamer in zijn eigen huis. Daarna ondersteunde hij hen voor de rest van hun leven, zoals geschreven staat: “En verberg je niet voor je eigen vlees” (Jes. 58:7).
Voor nu
De vastentijd breekt aan. Al doen veel christenen daar niet serieus aan mee, ik hoor toch regelmatig dat mensen zichzelf wel iets onthouden. Snoep, koekjes, alcoholische drank: vaak (ook) met het verlangen wat af te vallen, omdat het in onze maatschappij al te gemakkelijk is om teveel te eten. Of het voornemen geen nieuwe kleding te kopen, omdat we al zoveel hebben. Met Jesaja kunnen we onszelf dan afvragen: is dat het vasten dat God verkiest? Of kunnen we het omzetten in iets beters? We kunnen wél iets kopen, gezond voedsel, en brengen het naar de voedselbank. We kopen wél een nieuwe trui en geven die direct weg aan de kringloopwinkel. We zetten wél een goede maaltijd op tafel, maar nodigen daar andere mensen bij uit.