-
Tenach
-
-
- Genesis 01
- Genesis 01: 1 (a)
- Genesis 01: 1 (b)
- Genesis 01: 1 (c)
- Genesis 01: 1-2: 4a
- Genesis 01: 1b
- Genesis 01: 4
- Genesis 01: 5a en 10a
- Genesis 02
- Genesis 02: 15-25
- Genesis 02: 15-3: 9
- Genesis 02: 4-25
- Genesis 02: 4a-24
- Genesis 02: 4b-25
- Genesis 03
- Genesis 03
- Genesis 03: 1-9
- Genesis 04
- Genesis 04
- Genesis 04: 1-6
- Genesis 04: 15b
- Genesis 05
- Genesis 05-09
- Genesis 06
- Genesis 06: 1-4
- Genesis 06: 5-22
- Genesis 07
- Genesis 08
- Genesis 08: 1-14
- Genesis 08: 6-16
- Genesis 09
- Genesis 09
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 10
- Genesis 10-11
- Genesis 11
- Genesis 11: 1
- Genesis 11: 1-9
- Genesis 11: 8-17
- Genesis 12
- Genesis 12-13
- Genesis 12: 1-8
- Genesis 13
- Genesis 14
- Genesis 15-17
- Genesis 15: 17
- Genesis 15: 7-21
- Genesis 16
- Genesis 17
- Genesis 18
- Genesis 18-19
- Genesis 18: 20-33
- Genesis 19
- Genesis 19: 2b, 8
- Genesis 20
- Genesis 20-22
- Genesis 20:16
- Genesis 21
- Genesis 21: 14
- Genesis 21: 9-12a
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22 Samenvatting
- Genesis 22 Vragen
- Genesis 22: 12
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 3
- Genesis 22: 3
- Genesis 22:1
- Genesis 22:1
- Genesis 23
- Genesis 23
- Genesis 23-24
- Genesis 24
- Genesis 24: 11en 29:3
- Genesis 24: 16a
- Genesis 24: 62-63a
- Genesis 24: 63
- Genesis 25
- Genesis 25-28
- Genesis 25: 19-34
- Genesis 25: 22-23a
- Genesis 25: 5-6
- Genesis 25:29, 30a, 33b, 34b
- Genesis 26
- Genesis 26: 1a,6,7a,8
- Genesis 27: 1, 5, 6, 15 en 42
- Genesis 27: 15,17 en 27b
- Genesis 27: 3
- Genesis 28
- Genesis 28: 10-15 en 31: 10-11
- Genesis 28: 10-22
- Genesis 29
- Genesis 29-31
- Genesis 29: 1-30
- Genesis 29: 23, 25-26
- Genesis 30
- Genesis 30: 22-24
- Genesis 31
- Genesis 31: 1-3
- Genesis 31: 30b, 33
- Genesis 32
- Genesis 32 en 33
- Genesis 32-35
- Genesis 32: 23-32
- Genesis 32: 26 en 32
- Genesis 32: 4, 33: 1a
- Genesis 33
- Genesis 34
- Genesis 34: 2-3
- Genesis 34: 24-25
- Genesis 34: 29
- Genesis 35
- Genesis 36
- Genesis 36-38
- Genesis 37
- Genesis 37: 3
- Genesis 37: 5-10
- Genesis 38
- Genesis 38: 14-15
- Genesis 38: 24, 26
- Genesis 39
- Genesis 39: 1-20
- Genesis 39: 10-11
- Genesis 39: 12, 17, 19, 20
- Genesis 39: 6-8a
- Genesis 40
- Genesis 40-50
- Genesis 40: 21ev
- Genesis 41
- Genesis 41
- Genesis 41: 1-27
- Genesis 41: 37-46
- Genesis 41: 40b
- Genesis 42
- Genesis 43
- Genesis 44
- Genesis 45
- Genesis 45: 1-15
- Genesis 46
- Genesis 47
- Genesis 48
- Genesis 49
- Genesis 49: 33 – 50: 26
- Genesis 50
- Genesis 50: 22-26
- Overige exegese (134) Invouwen
-
- Exodus 01
- Exodus 01-02
- Exodus 02: 1-10
- Exodus 02: 11-25
- Exodus 03-04
- Exodus 03: 1-15
- Exodus 03: 1-22
- Exodus 04: 1-31
- Exodus 06: 1-8
- Exodus 07: 14 – 12: 30
- Exodus 12-15
- Exodus 14: 9-14
- Exodus 16-18
- Exodus 17: 1-7
- Exodus 19-20
- Exodus 19: 1-11
- Exodus 20: 1-17
- Exodus 22: 20-26
- Exodus 23: 19
- Exodus 24: 12-18
- Exodus 30: 11-16
- Exodus 32-34
- Exodus 32: 7-14 (1)
- Exodus 32: 7-14 (2)
- Exodus 34: 27-35
- Exodus 34: 33-35
- Exodus 34: 4-9
- Overige exegese (12) Invouwen
-
- Deuteronomium 04: 1-2, 9-20
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 05: 6-21
- Deuteronomium 06: 20 – 25
- Deuteronomium 06: 4
- Deuteronomium 10: 12-24
- Deuteronomium 10: 16
- Deuteronomium 13: 2-6
- Deuteronomium 15: 1-11
- Deuteronomium 18: 15-20
- Deuteronomium 24: 17-22
- Deuteronomium 26: 5-11
- Deuteronomium 30: 15-20 (1)
- Deuteronomium 30: 15-20 (2)
- Deuteronomium 30: 9-14
- Deuteronomium 32: 4-40
- Overige exegese (2) Invouwen
-
-
-
- 1 Samuel 01-03
- 1 Samuël 01: 1-20
- 1 Samuel 01: 1-20
- 1 Samuël 02: 1-36
- 1 Samuël 03: 1-10
- 1 Samuel 04
- 1 Samuel 04-05
- 1 Samuel 05
- 1 Samuel 06
- 1 Samuel 08
- 1 Samuel 09-10
- 1 Samuel 11
- 1 Samuel 12-15
- 1 Samuel 16
- 1 Samuël 16: 1-13
- 1 Samuel 17
- 1 Samuel 18-20
- 1 Samuel 21
- 1 Samuel 21-23
- 1 Samuël 24
- 1 Samuel 24-26
- 1 Samuel 28-31
- Overige exegese (7) Invouwen
-
- Jesaja 01: 18-26
- Jesaja 06: 1-8
- Jesaja 07: 10-17
- Jesaja 08: 23 – 09: 6
- Jesaja 11: 1-10
- Jesaja 12
- Jesaja 25: 1-6
- Jesaja 25: 1-9
- Jesaja 26: 1-13
- Jesaja 29: 18-24
- Jesaja 30: 15-21
- Jesaja 35: 1-10
- Jesaja 40: 1-11
- Jesaja 40: 12-25
- Jesaja 41: 17-20
- Jesaja 42: 1-7
- Jesaja 43: 1-12
- Jesaja 43: 9-12
- Jesaja 45: 1-7
- Jesaja 45: 15-19
- Jesaja 45: 20-25
- Jesaja 49: 1-7
- Jesaja 49: 13-18
- Jesaja 50, 52 en 54
- Jesaja 51: 1-6
- Jesaja 51: 9-11
- Jesaja 52: 1-7
- Jesaja 52: 7-10
- Jesaja 55: 6-13
- Jesaja 56: 1-8
- Jesaja 58
- Jesaja 61: 10 - 62: 3
- Jesaja 63: 19-64: 8
- Jesaja 63: 7-14
- Jesaja 65: 17-25
- Jesaja 66: 10-14
- Overige exegese (21) Invouwen
-
-
-
Evangeliën
-
- Matteüs 01: 18-25
- Matteüs 02: 1-18
- Matteüs 03: 1-12
- Matteüs 03: 13-17
- Matteüs 04: 1-11
- Matteüs 04: 12-22
- Matteüs 05: 1-12
- Matteüs 05: 17-26 en 37
- Matteüs 05: 33-48
- Matteüs 06: 24-34
- Matteüs 09: 36-10:15
- Matteüs 11: 2-11
- Matteüs 11: 25-30
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 24-43
- Matteüs 13: 44-52
- Matteüs 14: 13-21
- Matteüs 15: 21-28
- Matteüs 16: 21-27
- Matteüs 17: 1-9
- Matteüs 17: 14-20
- Matteüs 18: 15-20
- Matteus 18: 21-35
- Matteüs 20: 1-16
- Matteüs 21: 23-32
- Matteüs 21: 33-43
- Matteüs 21: 33-44
- Matteüs 22: 1-14
- Matteüs 22: 15-22
- Matteüs 22: 34-46
- Matteüs 24: 14-34
- Matteüs 25: 1-13
- Matteüs 25: 14-30
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 26: 1-14
- Matteüs 28: 16-20
- Overige exegese (23) Invouwen
-
- Lucas 01: 26-38
- Lucas 02: 1-20
- Lucas 02: 21
- Lucas 02: 36-38
- Lucas 02: 41-52
- Lucas 03: 1-6
- Lucas 04: 1-13
- Lucas 04: 14-21
- Lucas 07: 1-10
- Lucas 07: 11-17
- Lucas 07: 36-50
- Lucas 08: 26-39
- Lucas 08: 4 – 15
- Lucas 09: 28-36
- Lucas 09: 51-62
- Lucas 10: 1-20
- Lucas 10: 23 – 37
- Lucas 10: 25-37
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 11: 1-13
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 32-40
- Lucas 12: 49-56
- Lucas 13: 1-9
- Lucas 13: 22-30
- Lucas 14: 1-11
- Lucas 14: 1,7-14
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 25-33
- Lucas 15: 1-10
- Lucas 15: 11-32
- Lucas 16: 1-8
- Lucas 16: 19-31
- Lucas 18: 1-8
- Lucas 18: 9-14
- Lucas 19: 1-10
- Lucas 19: 41-48
- Lucas 20: 9-19
- Lucas 22: 1-39
- Overige exegese (28) Invouwen
-
- Marcus 01: 1-13
- Marcus 01: 12-15
- Marcus 01: 14-20
- Marcus 02: 23-03
- Marcus 04: 26-34
- Marcus 04: 35-41
- Marcus 05: 25-34
- Marcus 06: 30-44
- Marcus 06: 45-52
- Marcus 07: 1-23
- Marcus 07: 24-30
- Marcus 07: 31-37
- Marcus 08: 1-21
- Marcus 08: 22-26
- Marcus 08: 27-9:1
- Marcus 09: 14-29
- Marcus 09: 2-10
- Marcus 09: 30-37
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 2-12
- Marcus 10: 46-52
- Marcus 12: 28-34
- Marcus 12: 38-13: 2
- Overige exegese (11) Invouwen
-
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 19-28
- Johannes 02: 1-11
- Johannes 02: 13-22
- Johannes 03: 1-16
- Johannes 03: 1-21
- Johannes 04: 5-26 (42)
- Johannes 05: 1-18
- Johannes 06: 1-15
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 31-59
- Johannes 09
- Johannes 10: 1-10
- Johannes 11: 1-44
- Johannes 12: 20-33
- Johannes 14: 1-14
- Johannes 14: 15-29
- Johannes 15: 1-8
- Johannes 16: 16-24
- Johannes 17: 1-13
- Johannes 20: 1-18
- Johannes 20: 19-23 (31)
- Johannes 21: 1-14
- Lucas 20: 27-38
- Overige exegese (12) Invouwen
-
-
Brieven
-
- Romeinen 01: 1-7
- Romeinen 04: 1-12
- Romeinen 05: 1-11
- Romeinen 05: 12-15
- Romeinen 05: 6-11
- Romeinen 06: 3-4 en 8-11
- Romeinen 08: 09 en 11-13
- Romeinen 08: 14-17
- Romeinen 08: 18-23
- Romeinen 08: 26-27
- Romeinen 08: 28-30
- Romeinen 08: 35 en 37-39
- Romeinen 08: 8-11
- Romeinen 09: 1-5
- Romeinen 10: 8-13
- Romeinen 11: 13-15 en 29-32
- Romeinen 11: 33-36
- Romeinen 12: 1-2
- Romeinen 12: 1-8
- Romeinen 13: 8-10
- Romeinen 13: 8-14
- Romeinen 14: 7-9
- Romeinen 15: 4-13
- Romeinen 16: 25-27
- Overige exegese (9) Invouwen
-
- Hebreeën 01: 1-12
- Hebreeën 01: 1-13
- Hebreeën 03: 1-14
- Hebreeën 04: 12-16
- Hebreeën 05: 1-10
- Hebreeën 05: 1-10 en 06: 9-12
- Hebreeën 07: 23-28
- Hebreeën 09: 11-15
- Hebreeën 10: 1-18
- Hebreeën 10: 19-25 en 36-39
- Hebreeën 11: 1-16
- Hebreeën 11: 17-29
- Hebreeën 12: 1-4
- Hebreeën 12: 22-29
- Hebreeën 12: 5-13
- Hebreeën 13: 1-6
- Overige exegese (1) Invouwen
-
Colofon
1 Koningen 17: 17-24
Elia bij de weduwe van Zarfath
Een uiteenzetting over de verzen 17 en 18 volgt na de toelichting op de verzen 17-24
Jezus haalt het verhaal over de weduwe van Zarfath aan in Lucas 4:25-26. Hij wijst slechts op één aspect van het verhaal, terwijl de schrijver van Koningen ons uitgebreid verslag doet van Elia’s verblijf bij deze heidense vrouw.
Wat voorafging: nadat Elia aangekondigd heeft dat er geen regen zal vallen of dauw zal zijn in Israël, een aantal jaren achtereen, vlucht hij naar Kerit, een zijriviertje van de Jordaan om zich daar schuil te houden. Volgens Joodse uitleggers is dit om smeekbeden van mensen te ontlopen die hem zouden vragen de vloek van droogte ongedaan te maken. Bij de beek wordt hij gevoed door raven met brood en vlees (ook mogelijk is: voedsel, in de vorm van vlees). Elia zal als wetsgetrouwe Israëliet zeker geweten hebben dat raven onreine vogels waren, en het vlees dat zij brachten van hun prooidieren afkomstig moet zijn geweest. En het nuttigen van zulk vlees was volgens de wet beslist verboden! Nadat Elia op deze manier tegen de voorschriften ingegaan was, wordt hij door God opgedragen zijn intrek te nemen bij een heidense weduwe. Daarna begint ons verhaal.
Direct al in vers 17 staat de uitdrukking ‘baälat habajit’, ‘vrouw des huizes’ (in de NBV met ‘gastvrouw’ vertaald). Maar hier staat niet het gewone woord ‘ishah’, ‘vrouw’, maar ‘baälah’, ‘meesteres’. Dit woord komt vier keer voor in de Tenach: in 1 Samuel 28:7 twee keer, waar de tovenares van Endor zo aangeduid wordt, en in Nahum 3:4 waar Ninevé vergeleken wordt met een hoer en tovenares. De vierde keer, in dit verhaal, moet met ‘baälah’ ook ‘tovenares’ bedoeld zijn, en dan is het opmerkelijk dat Elia juist bij zo’n vrouw zijn intrek moet nemen. Is hij met het eten van onrein voedsel al voorbereid om nog meer dingen te doen die God verboden heeft? In vers 18 heeft de vrouw het over haar zonde. In het hele verhaal is nergens sprake van zondigen van de vrouw, tenzij zij doelt op het beoefenen van haar tovenarijen.
Nadat Elia het doodzieke kind van de vrouw heeft overgenomen, draagt hij het naar zijn dakkamer en legt het kind op zijn bed. Dan pleit hij bij God voor het leven van dit kind en hij voert als argument aan dat deze weduwe hem gastvrij onderdak verleend heeft. En God zelf noemt herhaaldelijk in de Thora dat omzien naar weduwen, wezen en vreemdelingen een basisvoorwaarde is van wetsbetrachting.
De zoon van deze Sidonische wordt tot leven gewekt, en later (2 Koningen 1:2) wordt Ahazia, de zoon van de andere Sidonische, Izebel, ziek na een val uit het venster. Elia komt bij deze zoon, niet om hem op te wekken, maar om zijn dood aan te zeggen (2 Koningen 1:16).
In dit verhaal wordt duidelijk wat in de Joodse traditie hoog gehouden wordt, namelijk dat het leven gaat boven het houden van de wet. Om leven te behouden mag men willens en wetens de wet overtreden. In dit verhaal laat Elia’s gedrag dit ons duidelijk zien. Eerst ten aanzien van zijn eigen leven, later ten aanzien van het leven van een onschuldig kind van heidense tovenares.
Commentaar verwerkt van Brongers, DeVries, van Gelderen, Gray, Jagersma, Jobsen, Keil, Naastepad, Phoenix en Siebert-Hommes.
1 Koningen 17: 17-18
De NBV vertaalt deze verzen zo:
Enige tijd later werd het kind van Elia’s gastvrouw ziek, en wel zo ernstig dat tenslotte alle leven uit hem week.
Toen zei de vrouw tegen Elia: ‘Wat heb ik u misdaan, godsman? Bent u soms naar me toe gekomen om mijn zonden aan het licht te brengen en mijn zoon te doden?
De tekst moet volgens de Masoreten niet zo vloeiend gelezen worden als de NBV-vertaling het weergeeft. Er staan nogal wat scheidende accenten in, en ik geeft ze weer door verticale strepen in bovengenoemde, wat gecorrigeerde, vertaling:
| En het geschiedde | enige tijd later | hij was ziek | het kind van Elia’s gastvrouw, | en zijn ziekte werd zeer ernstig | tot tenslotte niet overgebleven was in hem adem |.
Toen zei ze tegen Elia: | ‘Wat heb ik u misdaan, godsman? | Bent u soms naar me toe gekomen om mijn zonde aan het licht te brengen en mijn zoon te doden?
Als er één keer ‘en het geschiedde’ staat, betekent dit volgens de rabbijnen dat er iets bijzonders op handen is. Twee keer ‘en het geschiedde’, zoals hier in vers 17, wijst volgens de rabbijnen erop dat iets ernstigs, iets dramatisch staat te gebeuren. (In de gecorrigeerde vertaling wordt dit eenmaal met ‘het geschiedde’ weergegeven, en één keer met ‘werd’. De NBV-vertaling heeft slechts één keer ‘werd’).
Het woord ‘chalah’, ‘hij was ziek’, wordt als op zichzelf staand weergegeven door de Masoreten. Door de scheidende accenten geven zij aan dat dit een toestand was die tevoren al bestond. Het kind leed blijkbaar aan een chronische ziekte. En deze ziekte werd zeer ernstig, tot hij geen adem meer kon halen. Er staat heel expliciet het woord ‘adem’, en niet ‘leven’. Het kind stikte!
Wat deze ziekte betreft: de Masoreten geven aan dat de ziekte al aanwezig was, maar dat er ‘in hem’ geen adem overgebleven was. In Jesaja 2:22 wordt het woord ‘neshama’, adem, ook gebruikt, maar daar staat ‘adem in zijn neus’. Hier schiet de adem tekort, niet in de neus van de jongen, maar ‘in hem’. Dit moet wel betrekking hebben op de longen van het kind.
Een chronische longziekte bij een kind, die op een gegeven moment tot de dood leidt, kan òf astma zijn, òf tuberculose. Zoals het hier beschreven is, lijkt ‘astma’ het meest waarschijnlijk, waarbij een luchtweginfectie tot een ernstige astma-aanval leidt die de dood door verstikking tot gevolg heeft.
Dan zegt ‘zij’ (niet ‘de vrouw’ en ook niet ‘gastvrouw’) iets tot Elia. Met de aanduiding van de naam Elia, geeft de schrijver aan dat er een persoonlijke band is tussen deze beide mensen, maar de vrouw maakt zich klein, stelt zich nederig op, is alleen maar ‘zij’.
De uitdrukking ‘wat heb ik u misdaan?’ is letterlijk: Wat voor mij en voor jou? Dit geeft aan dat zij een volkomen andere visie heeft op wat gebeurt dan Elia. Of wat volgt een vraagzin is of een bevestigende zin, is niet zeker. Omdat zij spreekt over ‘mijn zonde’ (enkelvoud) lijkt zij een verband te leggen tussen Elia’s functie als ‘godsman’ en een straf voor haar zonde. Blijkbaar is bij haar de gedachte dat Elia als afgezant van God haar kind laat sterven als consequentie van haar zonde, wat dat dan ook mag zijn.