-
Tenach
-
-
- Genesis 01
- Genesis 01: 1 (a)
- Genesis 01: 1 (b)
- Genesis 01: 1 (c)
- Genesis 01: 1-2: 4a
- Genesis 01: 1b
- Genesis 01: 4
- Genesis 01: 5a en 10a
- Genesis 02
- Genesis 02: 15-25
- Genesis 02: 15-3: 9
- Genesis 02: 4-25
- Genesis 02: 4a-24
- Genesis 02: 4b-25
- Genesis 03
- Genesis 03
- Genesis 03: 1-9
- Genesis 04
- Genesis 04
- Genesis 04: 1-6
- Genesis 04: 15b
- Genesis 05
- Genesis 05-09
- Genesis 06
- Genesis 06: 1-4
- Genesis 06: 5-22
- Genesis 07
- Genesis 08
- Genesis 08: 1-14
- Genesis 08: 6-16
- Genesis 09
- Genesis 09
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 10
- Genesis 10-11
- Genesis 11
- Genesis 11: 1
- Genesis 11: 1-9
- Genesis 11: 8-17
- Genesis 12
- Genesis 12-13
- Genesis 12: 1-8
- Genesis 13
- Genesis 14
- Genesis 15-17
- Genesis 15: 17
- Genesis 15: 7-21
- Genesis 16
- Genesis 17
- Genesis 18
- Genesis 18-19
- Genesis 18: 20-33
- Genesis 19
- Genesis 19: 2b, 8
- Genesis 20
- Genesis 20-22
- Genesis 20:16
- Genesis 21
- Genesis 21: 14
- Genesis 21: 9-12a
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22 Samenvatting
- Genesis 22 Vragen
- Genesis 22: 12
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 3
- Genesis 22: 3
- Genesis 22:1
- Genesis 22:1
- Genesis 23
- Genesis 23
- Genesis 23-24
- Genesis 24
- Genesis 24: 11en 29:3
- Genesis 24: 16a
- Genesis 24: 62-63a
- Genesis 24: 63
- Genesis 25
- Genesis 25-28
- Genesis 25: 19-34
- Genesis 25: 22-23a
- Genesis 25: 5-6
- Genesis 25:29, 30a, 33b, 34b
- Genesis 26
- Genesis 26: 1a,6,7a,8
- Genesis 27: 1, 5, 6, 15 en 42
- Genesis 27: 15,17 en 27b
- Genesis 27: 3
- Genesis 28
- Genesis 28: 10-15 en 31: 10-11
- Genesis 28: 10-22
- Genesis 29
- Genesis 29-31
- Genesis 29: 1-30
- Genesis 29: 23, 25-26
- Genesis 30
- Genesis 30: 22-24
- Genesis 31
- Genesis 31: 1-3
- Genesis 31: 30b, 33
- Genesis 32
- Genesis 32 en 33
- Genesis 32-35
- Genesis 32: 23-32
- Genesis 32: 26 en 32
- Genesis 32: 4, 33: 1a
- Genesis 33
- Genesis 34
- Genesis 34: 2-3
- Genesis 34: 24-25
- Genesis 34: 29
- Genesis 35
- Genesis 36
- Genesis 36-38
- Genesis 37
- Genesis 37: 3
- Genesis 37: 5-10
- Genesis 38
- Genesis 38: 14-15
- Genesis 38: 24, 26
- Genesis 39
- Genesis 39: 1-20
- Genesis 39: 10-11
- Genesis 39: 12, 17, 19, 20
- Genesis 39: 6-8a
- Genesis 40
- Genesis 40-50
- Genesis 40: 21ev
- Genesis 41
- Genesis 41
- Genesis 41: 1-27
- Genesis 41: 37-46
- Genesis 41: 40b
- Genesis 42
- Genesis 43
- Genesis 44
- Genesis 45
- Genesis 45: 1-15
- Genesis 46
- Genesis 47
- Genesis 48
- Genesis 49
- Genesis 49: 33 – 50: 26
- Genesis 50
- Genesis 50: 22-26
- Overige exegese (134) Invouwen
-
- Exodus 01
- Exodus 01-02
- Exodus 02: 1-10
- Exodus 02: 11-25
- Exodus 03-04
- Exodus 03: 1-15
- Exodus 03: 1-22
- Exodus 04: 1-31
- Exodus 06: 1-8
- Exodus 07: 14 – 12: 30
- Exodus 12-15
- Exodus 14: 9-14
- Exodus 16-18
- Exodus 17: 1-7
- Exodus 19-20
- Exodus 19: 1-11
- Exodus 20: 1-17
- Exodus 22: 20-26
- Exodus 23: 19
- Exodus 24: 12-18
- Exodus 30: 11-16
- Exodus 32-34
- Exodus 32: 7-14 (1)
- Exodus 32: 7-14 (2)
- Exodus 34: 27-35
- Exodus 34: 33-35
- Exodus 34: 4-9
- Overige exegese (12) Invouwen
-
- Deuteronomium 04: 1-2, 9-20
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 05: 6-21
- Deuteronomium 06: 20 – 25
- Deuteronomium 06: 4
- Deuteronomium 10: 12-24
- Deuteronomium 10: 16
- Deuteronomium 13: 2-6
- Deuteronomium 15: 1-11
- Deuteronomium 18: 15-20
- Deuteronomium 24: 17-22
- Deuteronomium 26: 5-11
- Deuteronomium 30: 15-20 (1)
- Deuteronomium 30: 15-20 (2)
- Deuteronomium 30: 9-14
- Deuteronomium 32: 4-40
- Overige exegese (2) Invouwen
-
-
-
- 1 Samuel 01-03
- 1 Samuël 01: 1-20
- 1 Samuel 01: 1-20
- 1 Samuël 02: 1-36
- 1 Samuël 03: 1-10
- 1 Samuel 04
- 1 Samuel 04-05
- 1 Samuel 05
- 1 Samuel 06
- 1 Samuel 08
- 1 Samuel 09-10
- 1 Samuel 11
- 1 Samuel 12-15
- 1 Samuel 16
- 1 Samuël 16: 1-13
- 1 Samuel 17
- 1 Samuel 18-20
- 1 Samuel 21
- 1 Samuel 21-23
- 1 Samuël 24
- 1 Samuel 24-26
- 1 Samuel 28-31
- Overige exegese (7) Invouwen
-
- Jesaja 01: 18-26
- Jesaja 06: 1-8
- Jesaja 07: 10-17
- Jesaja 08: 23 – 09: 6
- Jesaja 11: 1-10
- Jesaja 12
- Jesaja 25: 1-6
- Jesaja 25: 1-9
- Jesaja 26: 1-13
- Jesaja 29: 18-24
- Jesaja 30: 15-21
- Jesaja 35: 1-10
- Jesaja 40: 1-11
- Jesaja 40: 12-25
- Jesaja 41: 17-20
- Jesaja 42: 1-7
- Jesaja 43: 1-12
- Jesaja 43: 9-12
- Jesaja 45: 1-7
- Jesaja 45: 15-19
- Jesaja 45: 20-25
- Jesaja 49: 1-7
- Jesaja 49: 13-18
- Jesaja 50, 52 en 54
- Jesaja 51: 1-6
- Jesaja 51: 9-11
- Jesaja 52: 1-7
- Jesaja 52: 7-10
- Jesaja 55: 6-13
- Jesaja 56: 1-8
- Jesaja 58
- Jesaja 61: 10 - 62: 3
- Jesaja 63: 19-64: 8
- Jesaja 63: 7-14
- Jesaja 65: 17-25
- Jesaja 66: 10-14
- Overige exegese (21) Invouwen
-
-
-
Evangeliën
-
- Matteüs 01: 18-25
- Matteüs 02: 1-18
- Matteüs 03: 1-12
- Matteüs 03: 13-17
- Matteüs 04: 1-11
- Matteüs 04: 12-22
- Matteüs 05: 1-12
- Matteüs 05: 17-26 en 37
- Matteüs 05: 33-48
- Matteüs 06: 24-34
- Matteüs 09: 36-10:15
- Matteüs 11: 2-11
- Matteüs 11: 25-30
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 24-43
- Matteüs 13: 44-52
- Matteüs 14: 13-21
- Matteüs 15: 21-28
- Matteüs 16: 21-27
- Matteüs 17: 1-9
- Matteüs 17: 14-20
- Matteüs 18: 15-20
- Matteus 18: 21-35
- Matteüs 20: 1-16
- Matteüs 21: 23-32
- Matteüs 21: 33-43
- Matteüs 21: 33-44
- Matteüs 22: 1-14
- Matteüs 22: 15-22
- Matteüs 22: 34-46
- Matteüs 24: 14-34
- Matteüs 25: 1-13
- Matteüs 25: 14-30
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 26: 1-14
- Matteüs 28: 16-20
- Overige exegese (23) Invouwen
-
- Lucas 01: 26-38
- Lucas 02: 1-20
- Lucas 02: 21
- Lucas 02: 36-38
- Lucas 02: 41-52
- Lucas 03: 1-6
- Lucas 04: 1-13
- Lucas 04: 14-21
- Lucas 07: 1-10
- Lucas 07: 11-17
- Lucas 07: 36-50
- Lucas 08: 26-39
- Lucas 08: 4 – 15
- Lucas 09: 28-36
- Lucas 09: 51-62
- Lucas 10: 1-20
- Lucas 10: 23 – 37
- Lucas 10: 25-37
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 11: 1-13
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 32-40
- Lucas 12: 49-56
- Lucas 13: 1-9
- Lucas 13: 22-30
- Lucas 14: 1-11
- Lucas 14: 1,7-14
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 25-33
- Lucas 15: 1-10
- Lucas 15: 11-32
- Lucas 16: 1-8
- Lucas 16: 19-31
- Lucas 18: 1-8
- Lucas 18: 9-14
- Lucas 19: 1-10
- Lucas 19: 41-48
- Lucas 20: 9-19
- Lucas 22: 1-39
- Overige exegese (28) Invouwen
-
- Marcus 01: 1-13
- Marcus 01: 12-15
- Marcus 01: 14-20
- Marcus 02: 23-03
- Marcus 04: 26-34
- Marcus 04: 35-41
- Marcus 05: 25-34
- Marcus 06: 30-44
- Marcus 06: 45-52
- Marcus 07: 1-23
- Marcus 07: 24-30
- Marcus 07: 31-37
- Marcus 08: 1-21
- Marcus 08: 22-26
- Marcus 08: 27-9:1
- Marcus 09: 14-29
- Marcus 09: 2-10
- Marcus 09: 30-37
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 2-12
- Marcus 10: 46-52
- Marcus 12: 28-34
- Marcus 12: 38-13: 2
- Overige exegese (11) Invouwen
-
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 19-28
- Johannes 02: 1-11
- Johannes 02: 13-22
- Johannes 03: 1-16
- Johannes 03: 1-21
- Johannes 04: 5-26 (42)
- Johannes 05: 1-18
- Johannes 06: 1-15
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 31-59
- Johannes 09
- Johannes 10: 1-10
- Johannes 11: 1-44
- Johannes 12: 20-33
- Johannes 14: 1-14
- Johannes 14: 15-29
- Johannes 15: 1-8
- Johannes 16: 16-24
- Johannes 17: 1-13
- Johannes 20: 1-18
- Johannes 20: 19-23 (31)
- Johannes 21: 1-14
- Lucas 20: 27-38
- Overige exegese (12) Invouwen
-
-
Brieven
-
- Romeinen 01: 1-7
- Romeinen 04: 1-12
- Romeinen 05: 1-11
- Romeinen 05: 12-15
- Romeinen 05: 6-11
- Romeinen 06: 3-4 en 8-11
- Romeinen 08: 09 en 11-13
- Romeinen 08: 14-17
- Romeinen 08: 18-23
- Romeinen 08: 26-27
- Romeinen 08: 28-30
- Romeinen 08: 35 en 37-39
- Romeinen 08: 8-11
- Romeinen 09: 1-5
- Romeinen 10: 8-13
- Romeinen 11: 13-15 en 29-32
- Romeinen 11: 33-36
- Romeinen 12: 1-2
- Romeinen 12: 1-8
- Romeinen 13: 8-10
- Romeinen 13: 8-14
- Romeinen 14: 7-9
- Romeinen 15: 4-13
- Romeinen 16: 25-27
- Overige exegese (9) Invouwen
-
- Hebreeën 01: 1-12
- Hebreeën 01: 1-13
- Hebreeën 03: 1-14
- Hebreeën 04: 12-16
- Hebreeën 05: 1-10
- Hebreeën 05: 1-10 en 06: 9-12
- Hebreeën 07: 23-28
- Hebreeën 09: 11-15
- Hebreeën 10: 1-18
- Hebreeën 10: 19-25 en 36-39
- Hebreeën 11: 1-16
- Hebreeën 11: 17-29
- Hebreeën 12: 1-4
- Hebreeën 12: 22-29
- Hebreeën 12: 5-13
- Hebreeën 13: 1-6
- Overige exegese (1) Invouwen
-
Colofon
Exodus 32: 7-14 (2)
Uit Tenachon Tora, nr 14 p. 219-220
Een Uitgave van de B. Folkertsma Stichting voor Talmudica (PaRDeS)
[bewerking door Henk Scholder & Niek de Wilde]
Het pleidooi van Mozes
Mozes, de trouwe herder
In onze sidra geeft Mozes ons een voorbeeld van waarachtig leiderschap: streng voor zijn volk, maar als een leeuw voor dat volk vechtend wanneer het bedreigd wordt, ook als het dat aan zichzelf heeft te wijten. Hoor hoe de Zohar (Wajera 106a) de grootheid van Mozes beschrijft:
Zei Rabbi Jehoeda: Wie heeft een barmhartige vader gezien als Abraham? Van Noach staat geschreven (Gen.6:13): ‘Toen zei God tot Noach, het einde van alle vlees is voor Mij gekomen…Maak je een ark van goferhout. En hij zweeg; hij zei niets en vroeg niet om erbarmen [voor de wereld]. Maar toen de Heilige Hij zij gezegend tot Abraham zei (Gen. 18:20): ‘Het schreien uit Sedom en Amora is groot…Laat Ik toch afdalen om te zien’ volgt er meteen: ‘En Abraham naderde en zei: Zult u de rechtvaardige verdelgen met de goddeloze ?
Zei Rabbi Elazar: Ook Abraham handelde niet volmaakt. Noach deed niets, noch het een noch het ander [hij vroeg niet als Abraham erbarmen over de rechtvaardigen en niet als Mosj over de overtreders, zoals straks volgt]. Abraham vroeg een rechtzitting, zoals het hoort, opdat de rechtvaardige niet omkomt met de booswicht. Hij begon met vijftig recht-vaardigen maar hield op bij tien en maakte zijn werk dus niet af: hij vroeg geen erbarmen ongeacht of het om rechtvaardigen of om goddelozen gaat… En wie handelde wel vanuit ware volmaaktheid? Dat is Mozes. Want toen de Heilige Hij zij gezegend zei (Ex.32:8): ‘Ze zijn snel afgeweken van de weg…en hebben zich een gegoten kalf gemaakt en er zich voor neergeworpen’, wat volgt dan meteen? ‘Toen bad Mozes voor de Eeuwige,’ enz., tot (32:32) ‘Welnu, wanneer U hun zonden zou vergeven! En wanneer niet, wis mij dan uit Uw boek dat U geschreven hebt.’ En hoewel ze allemaal gezondigd hadden, week hij niet van zijn plaats tot Hij hem zei (Num. 14:20): ‘Ik vergeef, zoals je gezegd hebt.’
Mozes heet in de Zohar dan ook ‘de getrouwe herder’.
Ramban brengt Mozes’s pleidooi Wis me uit Uw boek dat Ge geschreven hebt in verband met de visie van Jesjaja (hfdst. 53), over degeen die anderen verlost ten koste van zichzelf: ‘Volgens mij zegt Mozes in feite: Wanneer U hun zonden niet in erbarmen draagt, wis in plaats daarvan dan mij uit het boek van het leven, dan draag ik hun straf, zoals er staat in Jesjaja (53:5) Maar hij is doorboord voor onze misdaden, gebroken voor onze overtredingen, tuchtiging terwille van onze vrede was op hem.
En de Eeuwige antwoordt: De overtreders wis Ik uit Mijn boek, jou niet, want jij hebt niet overtreden. Volgens Ramban is Mozes niet alleen de getrouwe herder, maar ook de ‘knecht van de Eeuwige’ in de visie van Jesjaja.
[Volgens Da’at Mikra heeft Jesjaja met de ‘knecht van de Eeuwige’ het volk Israel op het oog.]
Gebed van Mozes (Ex. 32:11-13)
In Ex.32:7-10 onthult God aan Mozes dat het volk dat hij (Mozes!) uit Egypte gevoerd heeft is afgeweken van de Tora (die immers het maken van beelden en zich daarvoor neerwerpen verbiedt; vgl. 20:4-5); dat Hij het in Zijn toorn wil vernietigen, om alleen met Mozes verder te gaan. Mozes reageert in zijn gebed aldus: 32:11 Waarom Eeuwige, zal U toorn ontbranden op Uw volk dat Ge gevoerd hebt uit het land Egypte, met grote kracht en sterke hand.
Vgl. dit met 32:7, waar God tot Mozes zegt: verdorven heeft het je volk, dat je gevoerd heb uit Egypte. Volgens de midrasj (Sjemot.R. 43,7) wijst Mozes de Eeuwige heel delicaat op het feit dat het ook Zijn volk is, dat Hij heeft uitgeleid (vgl. 3:7). Maar waarom wijst Mozes in zijn gebed zo nadrukkelijk op ‘de grote kracht en sterke hand’ waarmee de Eeuwige Zijn volk uit Egypte bevrijdt heeft? Volgens Abravanel wil hij hiermee aangeven dat het volk eigenlijk helemaal niet uit Egypte wílde trekken, en daarom met grote kracht en sterke arm verlost moest worden. Maar dan moet God ook niet kwaad worden wanneer ze terugvallen in de afgodendienst die hun een tweede natuur was geworden. De midrasj (Sjemot.R.43,8) formuleert het nog krasser. Hij vergelijkt de situatie met iemand die voor zijn zoon een parfumeriewinkel opent in een rode lichtjes-buurt en dan kwaad wordt wanneer de jongen het verkeerde pad opgaat.
32:12 Waarom zouden de Egyptenaren zeggen: met boos opzet heeft Hij ze uitgeleid, om ze in de bergen om het leven te brengen en ze van het aangezicht van de aarde te verdelgen? Keer terug van het ontbranden van Uw toorn en berouw het onheil over Uw volk.
Hier vereenzelvigt Mozes zich met Gods eigen plan. In de woorden van Ramban (op Num. 14:13-16, waar Mozes hetzelfde argument hanteert): ‘De Egyptenaren zouden kunnen denken en zeggen dat de afgoden van Kana’an [zoals het kalf ] blijkbaar krachtig genoeg zijn om aan U te ontkomen. Want [zouden ze kunnen redeneren ]U hebt de Egyptenaren en hun goden gericht, tot Ge het volk uit hun midden hebt gevoerd. Maar met Kana’an en hun goden is U dat niet gelukt. En dat zou ontheiliging van de Naam en de afgodendienaars voet aan de grond geven.
En het gaat er toch om dat de Naam van de Eeuwige over de hele wereld wordt erkend?!
32:13 Gedenk Abraham, Jitschak en Ja’akov, uw dienaren, over U bij Uzelf hebt gezworen: Talrijk maken zal Ik jullie nazaten als de sterren aan de hemel; en dit hele land, waarvan Ik heb gesproken, aan hun nazaten zal Ik het geven en ze zullen het voor eeuwig bezitten.
De Talmoed (bBerachot 32a) ziet hierin een reaktie op Gods voorstel het volk te laten voor wat het is, en alleen met Mozes verder te gaan: ‘Zei Rabbi Elazar: Mozes zei tegen de Heilige Hij zij gezegend: Heer der wereld, wanneer de verdiensten van de drie aartsvader in het uur van UW toorn al geen stand tegen U houden, hoeveel minder niet de verdiensten van één!’