-
Tenach
-
-
- Genesis 01
- Genesis 01: 1 (a)
- Genesis 01: 1 (b)
- Genesis 01: 1 (c)
- Genesis 01: 1-2: 4a
- Genesis 01: 1b
- Genesis 01: 4
- Genesis 01: 5a en 10a
- Genesis 02
- Genesis 02: 15-25
- Genesis 02: 15-3: 9
- Genesis 02: 4-25
- Genesis 02: 4a-24
- Genesis 02: 4b-25
- Genesis 03
- Genesis 03
- Genesis 03: 1-9
- Genesis 04
- Genesis 04
- Genesis 04: 1-6
- Genesis 04: 15b
- Genesis 05
- Genesis 05-09
- Genesis 06
- Genesis 06: 1-4
- Genesis 06: 5-22
- Genesis 07
- Genesis 08
- Genesis 08: 1-14
- Genesis 08: 6-16
- Genesis 09
- Genesis 09
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 10
- Genesis 10-11
- Genesis 11
- Genesis 11: 1
- Genesis 11: 1-9
- Genesis 11: 8-17
- Genesis 12
- Genesis 12-13
- Genesis 12: 1-8
- Genesis 13
- Genesis 14
- Genesis 15-17
- Genesis 15: 17
- Genesis 15: 7-21
- Genesis 16
- Genesis 17
- Genesis 18
- Genesis 18-19
- Genesis 18: 20-33
- Genesis 19
- Genesis 19: 2b, 8
- Genesis 20
- Genesis 20-22
- Genesis 20:16
- Genesis 21
- Genesis 21: 14
- Genesis 21: 9-12a
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22 Samenvatting
- Genesis 22 Vragen
- Genesis 22: 12
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 3
- Genesis 22: 3
- Genesis 22:1
- Genesis 22:1
- Genesis 23
- Genesis 23
- Genesis 23-24
- Genesis 24
- Genesis 24: 11en 29:3
- Genesis 24: 16a
- Genesis 24: 62-63a
- Genesis 24: 63
- Genesis 25
- Genesis 25-28
- Genesis 25: 19-34
- Genesis 25: 22-23a
- Genesis 25: 5-6
- Genesis 25:29, 30a, 33b, 34b
- Genesis 26
- Genesis 26: 1a,6,7a,8
- Genesis 27: 1, 5, 6, 15 en 42
- Genesis 27: 15,17 en 27b
- Genesis 27: 3
- Genesis 28
- Genesis 28: 10-15 en 31: 10-11
- Genesis 28: 10-22
- Genesis 29
- Genesis 29-31
- Genesis 29: 1-30
- Genesis 29: 23, 25-26
- Genesis 30
- Genesis 30: 22-24
- Genesis 31
- Genesis 31: 1-3
- Genesis 31: 30b, 33
- Genesis 32
- Genesis 32 en 33
- Genesis 32-35
- Genesis 32: 23-32
- Genesis 32: 26 en 32
- Genesis 32: 4, 33: 1a
- Genesis 33
- Genesis 34
- Genesis 34: 2-3
- Genesis 34: 24-25
- Genesis 34: 29
- Genesis 35
- Genesis 36
- Genesis 36-38
- Genesis 37
- Genesis 37: 3
- Genesis 37: 5-10
- Genesis 38
- Genesis 38: 14-15
- Genesis 38: 24, 26
- Genesis 39
- Genesis 39: 1-20
- Genesis 39: 10-11
- Genesis 39: 12, 17, 19, 20
- Genesis 39: 6-8a
- Genesis 40
- Genesis 40-50
- Genesis 40: 21ev
- Genesis 41
- Genesis 41
- Genesis 41: 1-27
- Genesis 41: 37-46
- Genesis 41: 40b
- Genesis 42
- Genesis 43
- Genesis 44
- Genesis 45
- Genesis 45: 1-15
- Genesis 46
- Genesis 47
- Genesis 48
- Genesis 49
- Genesis 49: 33 – 50: 26
- Genesis 50
- Genesis 50: 22-26
- Overige exegese (134) Invouwen
-
- Exodus 01
- Exodus 01-02
- Exodus 02: 1-10
- Exodus 02: 11-25
- Exodus 03-04
- Exodus 03: 1-15
- Exodus 03: 1-22
- Exodus 04: 1-31
- Exodus 06: 1-8
- Exodus 07: 14 – 12: 30
- Exodus 12-15
- Exodus 14: 9-14
- Exodus 16-18
- Exodus 17: 1-7
- Exodus 19-20
- Exodus 19: 1-11
- Exodus 20: 1-17
- Exodus 22: 20-26
- Exodus 23: 19
- Exodus 24: 12-18
- Exodus 30: 11-16
- Exodus 32-34
- Exodus 32: 7-14 (1)
- Exodus 32: 7-14 (2)
- Exodus 34: 27-35
- Exodus 34: 33-35
- Exodus 34: 4-9
- Overige exegese (12) Invouwen
-
- Deuteronomium 04: 1-2, 9-20
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 05: 6-21
- Deuteronomium 06: 20 – 25
- Deuteronomium 06: 4
- Deuteronomium 10: 12-24
- Deuteronomium 10: 16
- Deuteronomium 13: 2-6
- Deuteronomium 15: 1-11
- Deuteronomium 18: 15-20
- Deuteronomium 24: 17-22
- Deuteronomium 26: 5-11
- Deuteronomium 30: 15-20 (1)
- Deuteronomium 30: 15-20 (2)
- Deuteronomium 30: 9-14
- Deuteronomium 32: 4-40
- Overige exegese (2) Invouwen
-
-
-
- 1 Samuel 01-03
- 1 Samuël 01: 1-20
- 1 Samuel 01: 1-20
- 1 Samuël 02: 1-36
- 1 Samuël 03: 1-10
- 1 Samuel 04
- 1 Samuel 04-05
- 1 Samuel 05
- 1 Samuel 06
- 1 Samuel 08
- 1 Samuel 09-10
- 1 Samuel 11
- 1 Samuel 12-15
- 1 Samuel 16
- 1 Samuël 16: 1-13
- 1 Samuel 17
- 1 Samuel 18-20
- 1 Samuel 21
- 1 Samuel 21-23
- 1 Samuël 24
- 1 Samuel 24-26
- 1 Samuel 28-31
- Overige exegese (7) Invouwen
-
- Jesaja 01: 18-26
- Jesaja 06: 1-8
- Jesaja 07: 10-17
- Jesaja 08: 23 – 09: 6
- Jesaja 11: 1-10
- Jesaja 12
- Jesaja 25: 1-6
- Jesaja 25: 1-9
- Jesaja 26: 1-13
- Jesaja 29: 18-24
- Jesaja 30: 15-21
- Jesaja 35: 1-10
- Jesaja 40: 1-11
- Jesaja 40: 12-25
- Jesaja 41: 17-20
- Jesaja 42: 1-7
- Jesaja 43: 1-12
- Jesaja 43: 9-12
- Jesaja 45: 1-7
- Jesaja 45: 15-19
- Jesaja 45: 20-25
- Jesaja 49: 1-7
- Jesaja 49: 13-18
- Jesaja 50, 52 en 54
- Jesaja 51: 1-6
- Jesaja 51: 9-11
- Jesaja 52: 1-7
- Jesaja 52: 7-10
- Jesaja 55: 6-13
- Jesaja 56: 1-8
- Jesaja 58
- Jesaja 61: 10 - 62: 3
- Jesaja 63: 19-64: 8
- Jesaja 63: 7-14
- Jesaja 65: 17-25
- Jesaja 66: 10-14
- Overige exegese (21) Invouwen
-
-
-
Evangeliën
-
- Matteüs 01: 18-25
- Matteüs 02: 1-18
- Matteüs 03: 1-12
- Matteüs 03: 13-17
- Matteüs 04: 1-11
- Matteüs 04: 12-22
- Matteüs 05: 1-12
- Matteüs 05: 17-26 en 37
- Matteüs 05: 33-48
- Matteüs 06: 24-34
- Matteüs 09: 36-10:15
- Matteüs 11: 2-11
- Matteüs 11: 25-30
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 24-43
- Matteüs 13: 44-52
- Matteüs 14: 13-21
- Matteüs 15: 21-28
- Matteüs 16: 21-27
- Matteüs 17: 1-9
- Matteüs 17: 14-20
- Matteüs 18: 15-20
- Matteus 18: 21-35
- Matteüs 20: 1-16
- Matteüs 21: 23-32
- Matteüs 21: 33-43
- Matteüs 21: 33-44
- Matteüs 22: 1-14
- Matteüs 22: 15-22
- Matteüs 22: 34-46
- Matteüs 24: 14-34
- Matteüs 25: 1-13
- Matteüs 25: 14-30
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 26: 1-14
- Matteüs 28: 16-20
- Overige exegese (23) Invouwen
-
- Lucas 01: 26-38
- Lucas 02: 1-20
- Lucas 02: 21
- Lucas 02: 36-38
- Lucas 02: 41-52
- Lucas 03: 1-6
- Lucas 04: 1-13
- Lucas 04: 14-21
- Lucas 07: 1-10
- Lucas 07: 11-17
- Lucas 07: 36-50
- Lucas 08: 26-39
- Lucas 08: 4 – 15
- Lucas 09: 28-36
- Lucas 09: 51-62
- Lucas 10: 1-20
- Lucas 10: 23 – 37
- Lucas 10: 25-37
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 11: 1-13
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 32-40
- Lucas 12: 49-56
- Lucas 13: 1-9
- Lucas 13: 22-30
- Lucas 14: 1-11
- Lucas 14: 1,7-14
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 25-33
- Lucas 15: 1-10
- Lucas 15: 11-32
- Lucas 16: 1-8
- Lucas 16: 19-31
- Lucas 18: 1-8
- Lucas 18: 9-14
- Lucas 19: 1-10
- Lucas 19: 41-48
- Lucas 20: 9-19
- Lucas 22: 1-39
- Overige exegese (28) Invouwen
-
- Marcus 01: 1-13
- Marcus 01: 12-15
- Marcus 01: 14-20
- Marcus 02: 23-03
- Marcus 04: 26-34
- Marcus 04: 35-41
- Marcus 05: 25-34
- Marcus 06: 30-44
- Marcus 06: 45-52
- Marcus 07: 1-23
- Marcus 07: 24-30
- Marcus 07: 31-37
- Marcus 08: 1-21
- Marcus 08: 22-26
- Marcus 08: 27-9:1
- Marcus 09: 14-29
- Marcus 09: 2-10
- Marcus 09: 30-37
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 2-12
- Marcus 10: 46-52
- Marcus 12: 28-34
- Marcus 12: 38-13: 2
- Overige exegese (11) Invouwen
-
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 19-28
- Johannes 02: 1-11
- Johannes 02: 13-22
- Johannes 03: 1-16
- Johannes 03: 1-21
- Johannes 04: 5-26 (42)
- Johannes 05: 1-18
- Johannes 06: 1-15
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 31-59
- Johannes 09
- Johannes 10: 1-10
- Johannes 11: 1-44
- Johannes 12: 20-33
- Johannes 14: 1-14
- Johannes 14: 15-29
- Johannes 15: 1-8
- Johannes 16: 16-24
- Johannes 17: 1-13
- Johannes 20: 1-18
- Johannes 20: 19-23 (31)
- Johannes 21: 1-14
- Lucas 20: 27-38
- Overige exegese (12) Invouwen
-
-
Brieven
-
- Romeinen 01: 1-7
- Romeinen 04: 1-12
- Romeinen 05: 1-11
- Romeinen 05: 12-15
- Romeinen 05: 6-11
- Romeinen 06: 3-4 en 8-11
- Romeinen 08: 09 en 11-13
- Romeinen 08: 14-17
- Romeinen 08: 18-23
- Romeinen 08: 26-27
- Romeinen 08: 28-30
- Romeinen 08: 35 en 37-39
- Romeinen 08: 8-11
- Romeinen 09: 1-5
- Romeinen 10: 8-13
- Romeinen 11: 13-15 en 29-32
- Romeinen 11: 33-36
- Romeinen 12: 1-2
- Romeinen 12: 1-8
- Romeinen 13: 8-10
- Romeinen 13: 8-14
- Romeinen 14: 7-9
- Romeinen 15: 4-13
- Romeinen 16: 25-27
- Overige exegese (9) Invouwen
-
- Hebreeën 01: 1-12
- Hebreeën 01: 1-13
- Hebreeën 03: 1-14
- Hebreeën 04: 12-16
- Hebreeën 05: 1-10
- Hebreeën 05: 1-10 en 06: 9-12
- Hebreeën 07: 23-28
- Hebreeën 09: 11-15
- Hebreeën 10: 1-18
- Hebreeën 10: 19-25 en 36-39
- Hebreeën 11: 1-16
- Hebreeën 11: 17-29
- Hebreeën 12: 1-4
- Hebreeën 12: 22-29
- Hebreeën 12: 5-13
- Hebreeën 13: 1-6
- Overige exegese (1) Invouwen
-
Colofon
Lucas 14: 25-33
Navolging
Lucas koppelt geregeld passages. Zo ook hier. De passage Lucas 14:25-33 is nauw verbonden met de voorafgaande, de parabel van de verontschuldigingen (Lucas 14:15-24). In die gelijkenis wordt het heil uitgedeeld zonder dat er eisen gesteld worden. Mensen worden zelfs gedwongen (Lucas 14:23: NBG-1951; Willibrordvertaling-1995) om in de feestzaal binnen te komen. In de te lezen passage blijkt dat deelname aan Jezus’ weg niet zo vanzelf spreekt. Evenals in Lucas 9:57-62 gaat het in Lucas 14:25-33 over navolging en discipelschap. In beide gedeelten blijkt dat dit ingrijpende keuzes met zich meebrengt.
Lucas’ reisverhaal
De passage Lucas 14:25-33 is een gedeelte uit het grote middenblok in Lucas’ evangelie, waarin de evangelist Jezus’ opgaan naar Jeruzalem beschrijft (Lucas 9:51 – 19:28). Daar zal Hij lijden en sterven. Jezus maakt deze reis niet alleen. Lucas vertelt dat velen met Hem meereizen (Lucas 14:25: “vele scharen”). Onderweg naar Jeruzalem geeft Jezus onderricht, stelt Hij zijn reisgenoten voor keuzes, verricht Hij wonderen, eet Hij met mensen. Zo ontvouwt zich de volheid van zijn missie.
Lucas vertelt aan het begin van de passage dat Jezus zich naar de medereizigers omkeert. Zo spreekt Hij hen toe. Hij zoekt geen spreekgestoelte, geen hogere plaats, maar staat gelijkvloers met zijn luisteraars. Zo is Hij met mensen in gesprek.
Kennelijk loopt Jezus voorop. Hij wijst de weg, is de voorganger. Dat roept de associatie op met de wijze waarop de Eeuwige zijn volk de weg wees door de woestijn op weg naar het beloofde land (Exodus 13:21).
Voorop zetten
Blijkens Lucas 14:26 maakt Jezus biologische verbanden ondergeschikt aan het geloofsverhaal. Relaties komen op het tweede plan. Jezus vraagt niet ze te verbreken. Vanuit zijn gerichtheid op het Koningschap van God (Lucas 4:43; 9:60) heeft Jezus zelf ingrijpende keuzes gemaakt. In Lucas 2:41vv vertelt Lucas dat Jezus als twaalfjarige jongen in Jeruzalem in het leerhuis van de tempel blijft om daar met de geestelijke leiders in Tora en profeten te lernen, luisterend en vragend. Hij noemt dat “bezigzijn met de dingen van zijn Vader” (Lucas 2:49). Blijkens Lucas 8:19-21 noemt Hij hen die Gods woorden horen en doen, zijn moeder en broers.
Martelaarschap
In Lucas 5:1-11 zien we dat navolgen achterlaten betekent. Dat vinden we ook in Lucas 18:29.
In Lucas 9:23 wordt daar een ingrijpend element aan toegevoegd: kruisdragen, bereid zijn om vol te houden en lijden, martelaarschap, op zich te nemen. Aan de leerling/volgeling wordt solidariteit gevraagd met Hem die zijn kruis droeg. Daar moet de volgeling niet voor weglopen. De woorden uit Lucas 9:23 volgen op de belijdenis van Petrus (Lucas 9:20) en worden tot een groep (“allen”) gesproken. In Lucas 14 horen we Jezus opnieuw zeggen dat de leerling/volgeling zijn kruis moet dragen, ook daar tot een groep gezegd. Daarmee zal de evangelist hebben ingespeeld op de praktische situatie van hen aan wie hij schreef. Zij riskeerden de dood als mogelijke en uiterste consequentie van hun geloofskeuze.
Vergelijk hiermee wat in de Babylonische Talmoed, Berachot 61b, wordt verteld over Rabbi Akiva:
Toen Rabbi Akiva weggeleid werd om terechtgesteld te worden, was het de tijd om het Sjema te reciteren. Terwijl men zijn vlees met ijzeren kammen kamde, reciteerde hij het Sjema en nam hij het juk des hemels op zich. Zijn leerlingen zeiden tegen hem: Onze leraar, zelfs nu blijft u het Sjema reciteren? Hij zei tegen hen: Heel mijn leven heb ik geworsteld met de woorden ‘Met heel uw ziel’, welke ik begreep als: zelfs wanneer God jouw ziel neemt. Ik zei tegen mijzelf: Wanneer zal mij de gelegenheid geboden worden deze woorden te vervullen? Als die mij nu geboden wordt, zal ik die niet vervullen?
Keuzes maken
Met Jezus onderweg zijn vraagt keuzes. Drie keer klinkt in deze passage de zinsnede “kan mijn leerling niet zijn” (vers 26.27.33). Leerling zijn kan alleen als er ingrijpende keuzes gemaakt worden: met betrekking tot de relaties (14:26), het kruisdragen (14:27), het bezit (14:33). N.A. Schuman: “… dat op de messiaanse weg niets, maar dan ook niets veroverd en krampachtig vastgehouden dient te worden. Dat alle veroveringszucht, behoudzucht, krampachtigheid ten opzichte van bezit en relaties, op die weg slechts een blok aan het been is.” (Een reisverhaal. Leesoefeningen in Lucas, ’s-Gravenhage 1981, 122-123).
In TaNaCh is het maken van keuzes een centraal thema. In Deuteronomium 30:15vv stelt Mozes zijn volksgenoten voor de keuze tussen trouw zijn aan de Eeuwige (leven) dan wel het verlaten van zijn weg (dood). Indringend legt Mozes dit in zijn geestelijk testament aan Israël voor. In Jozua 24 doet Jozua kort voor zijn dood hetzelfde. Herhaald reageert het volk met de uitspraak: “De Eeuwige zullen wij dienen.” (Jozua 24:18.21.24). Ook de oproepen tot omkeer (tesjoevah) van de profeten roepen op tot het maken van keuzes.
In zijn bespreking van de parasja Mikeets (Genesis 41:1-44:17) gaat rabbijn Jonathan Sacks op dit thema in (Nederlandse uitgave: Genesis. Boek van het begin, Middelburg 2020, pg. 240vv). Hij noemt daarbij onder meer de in het tractaat Pirké Avoth, de “Spreuken van de vaderen”, overgeleverde uitspraak van rabbi Akiba (3:15):
Alles is voorzien,
maar vrijheid is gegeven.
Hij schrijft: “Wij zijn vrij. Maar we zijn ook spelers in het door God geschreven drama. We kiezen, maar we zijn ook uitgekozen.” (pg. 243)
Goed overdenken
Met twee gelijkenissen (over een torenbouwer en een koning) illustreert Jezus dat het goed is zich eerst over de navolging te bezinnen. In beide gelijkenissen komt hetzelfde zinnetje voor: “eerst gaan zitten” (Lucas 14:28.31). Dat “eerst gaan zitten” vormt een duidelijk contrast met het met Jezus meetrekken in Lucas 14:25. Het gaat om een weloverwogen beslissing. Deze twee gelijkenissen vinden we alleen bij Lucas.
Jezus dringt niets op. Hij nodigt uit. Hij waarschuwt om niet te lichtvaardig te zijn en niet klakkeloos achter Hem aan te gaan.
Zout
Met dit woord duidt Jezus op de kwaliteit van het discipelschap. Zout brengt op smaak (vergelijk Job 6:6), reinigt en conserveert. Zout werd toegevoegd aan offergaven (Leviticus 2:13). Het heet daar “het zout van het verbond van uw God”. Zout staat daar voor het verbond tussen de Eeuwige en Israël. In de Schriften vinden we de term “zoutverbond” (Numeri 18:19; 2 Kronieken 13:5) als aanduiding van een onverbreekbaar verbond. Vermoedelijk refereert het zout in Lucas 14:34-35 aan die verbondenheid.
Adri van der Wal
afgerond: 10 augustus 2022