-
Tenach
-
-
- Genesis 01
- Genesis 01: 1 (a)
- Genesis 01: 1 (b)
- Genesis 01: 1 (c)
- Genesis 01: 1-2: 4a
- Genesis 01: 1b
- Genesis 01: 4
- Genesis 01: 5a en 10a
- Genesis 02
- Genesis 02: 15-25
- Genesis 02: 15-3: 9
- Genesis 02: 4-25
- Genesis 02: 4a-24
- Genesis 02: 4b-25
- Genesis 03
- Genesis 03
- Genesis 03: 1-9
- Genesis 04
- Genesis 04
- Genesis 04: 1-6
- Genesis 04: 15b
- Genesis 05
- Genesis 05-09
- Genesis 06
- Genesis 06: 1-4
- Genesis 06: 5-22
- Genesis 07
- Genesis 08
- Genesis 08: 1-14
- Genesis 08: 6-16
- Genesis 09
- Genesis 09
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 10
- Genesis 10-11
- Genesis 11
- Genesis 11: 1
- Genesis 11: 1-9
- Genesis 11: 8-17
- Genesis 12
- Genesis 12-13
- Genesis 12: 1-8
- Genesis 13
- Genesis 14
- Genesis 15-17
- Genesis 15: 17
- Genesis 15: 7-21
- Genesis 16
- Genesis 17
- Genesis 18
- Genesis 18-19
- Genesis 18: 20-33
- Genesis 19
- Genesis 19: 2b, 8
- Genesis 20
- Genesis 20-22
- Genesis 20:16
- Genesis 21
- Genesis 21: 14
- Genesis 21: 9-12a
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22 Samenvatting
- Genesis 22 Vragen
- Genesis 22: 12
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 3
- Genesis 22: 3
- Genesis 22:1
- Genesis 22:1
- Genesis 23
- Genesis 23
- Genesis 23-24
- Genesis 24
- Genesis 24: 11en 29:3
- Genesis 24: 16a
- Genesis 24: 62-63a
- Genesis 24: 63
- Genesis 25
- Genesis 25-28
- Genesis 25: 19-34
- Genesis 25: 22-23a
- Genesis 25: 5-6
- Genesis 25:29, 30a, 33b, 34b
- Genesis 26
- Genesis 26: 1a,6,7a,8
- Genesis 27: 1, 5, 6, 15 en 42
- Genesis 27: 15,17 en 27b
- Genesis 27: 3
- Genesis 28
- Genesis 28: 10-15 en 31: 10-11
- Genesis 28: 10-22
- Genesis 29
- Genesis 29-31
- Genesis 29: 1-30
- Genesis 29: 23, 25-26
- Genesis 30
- Genesis 30: 22-24
- Genesis 31
- Genesis 31: 1-3
- Genesis 31: 30b, 33
- Genesis 32
- Genesis 32 en 33
- Genesis 32-35
- Genesis 32: 23-32
- Genesis 32: 26 en 32
- Genesis 32: 4, 33: 1a
- Genesis 33
- Genesis 34
- Genesis 34: 2-3
- Genesis 34: 24-25
- Genesis 34: 29
- Genesis 35
- Genesis 36
- Genesis 36-38
- Genesis 37
- Genesis 37: 3
- Genesis 37: 5-10
- Genesis 38
- Genesis 38: 14-15
- Genesis 38: 24, 26
- Genesis 39
- Genesis 39: 1-20
- Genesis 39: 10-11
- Genesis 39: 12, 17, 19, 20
- Genesis 39: 6-8a
- Genesis 40
- Genesis 40-50
- Genesis 40: 21ev
- Genesis 41
- Genesis 41
- Genesis 41: 1-27
- Genesis 41: 37-46
- Genesis 41: 40b
- Genesis 42
- Genesis 43
- Genesis 44
- Genesis 45
- Genesis 45: 1-15
- Genesis 46
- Genesis 47
- Genesis 48
- Genesis 49
- Genesis 49: 33 – 50: 26
- Genesis 50
- Genesis 50: 22-26
- Overige exegese (134) Invouwen
-
- Exodus 01
- Exodus 01-02
- Exodus 02: 1-10
- Exodus 02: 11-25
- Exodus 03-04
- Exodus 03: 1-15
- Exodus 03: 1-22
- Exodus 04: 1-31
- Exodus 06: 1-8
- Exodus 07: 14 – 12: 30
- Exodus 12-15
- Exodus 14: 9-14
- Exodus 16-18
- Exodus 17: 1-7
- Exodus 19-20
- Exodus 19: 1-11
- Exodus 20: 1-17
- Exodus 22: 20-26
- Exodus 23: 19
- Exodus 24: 12-18
- Exodus 30: 11-16
- Exodus 32-34
- Exodus 32: 7-14 (1)
- Exodus 32: 7-14 (2)
- Exodus 34: 27-35
- Exodus 34: 33-35
- Exodus 34: 4-9
- Overige exegese (12) Invouwen
-
- Deuteronomium 04: 1-2, 9-20
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 05: 6-21
- Deuteronomium 06: 20 – 25
- Deuteronomium 06: 4
- Deuteronomium 10: 12-24
- Deuteronomium 10: 16
- Deuteronomium 13: 2-6
- Deuteronomium 15: 1-11
- Deuteronomium 18: 15-20
- Deuteronomium 24: 17-22
- Deuteronomium 26: 5-11
- Deuteronomium 30: 15-20 (1)
- Deuteronomium 30: 15-20 (2)
- Deuteronomium 30: 9-14
- Deuteronomium 32: 4-40
- Overige exegese (2) Invouwen
-
-
-
- 1 Samuel 01-03
- 1 Samuël 01: 1-20
- 1 Samuel 01: 1-20
- 1 Samuël 02: 1-36
- 1 Samuël 03: 1-10
- 1 Samuel 04
- 1 Samuel 04-05
- 1 Samuel 05
- 1 Samuel 06
- 1 Samuel 08
- 1 Samuel 09-10
- 1 Samuel 11
- 1 Samuel 12-15
- 1 Samuel 16
- 1 Samuël 16: 1-13
- 1 Samuel 17
- 1 Samuel 18-20
- 1 Samuel 21
- 1 Samuel 21-23
- 1 Samuël 24
- 1 Samuel 24-26
- 1 Samuel 28-31
- Overige exegese (7) Invouwen
-
- Jesaja 01: 18-26
- Jesaja 06: 1-8
- Jesaja 07: 10-17
- Jesaja 08: 23 – 09: 6
- Jesaja 11: 1-10
- Jesaja 12
- Jesaja 25: 1-6
- Jesaja 25: 1-9
- Jesaja 26: 1-13
- Jesaja 29: 18-24
- Jesaja 30: 15-21
- Jesaja 35: 1-10
- Jesaja 40: 1-11
- Jesaja 40: 12-25
- Jesaja 41: 17-20
- Jesaja 42: 1-7
- Jesaja 43: 1-12
- Jesaja 43: 9-12
- Jesaja 45: 1-7
- Jesaja 45: 15-19
- Jesaja 45: 20-25
- Jesaja 49: 1-7
- Jesaja 49: 13-18
- Jesaja 50, 52 en 54
- Jesaja 51: 1-6
- Jesaja 51: 9-11
- Jesaja 52: 1-7
- Jesaja 52: 7-10
- Jesaja 55: 6-13
- Jesaja 56: 1-8
- Jesaja 58
- Jesaja 61: 10 - 62: 3
- Jesaja 63: 19-64: 8
- Jesaja 63: 7-14
- Jesaja 65: 17-25
- Jesaja 66: 10-14
- Overige exegese (21) Invouwen
-
-
-
Evangeliën
-
- Matteüs 01: 18-25
- Matteüs 02: 1-18
- Matteüs 03: 1-12
- Matteüs 03: 13-17
- Matteüs 04: 1-11
- Matteüs 04: 12-22
- Matteüs 05: 1-12
- Matteüs 05: 17-26 en 37
- Matteüs 05: 33-48
- Matteüs 06: 24-34
- Matteüs 09: 36-10:15
- Matteüs 11: 2-11
- Matteüs 11: 25-30
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 24-43
- Matteüs 13: 44-52
- Matteüs 14: 13-21
- Matteüs 15: 21-28
- Matteüs 16: 21-27
- Matteüs 17: 1-9
- Matteüs 17: 14-20
- Matteüs 18: 15-20
- Matteus 18: 21-35
- Matteüs 20: 1-16
- Matteüs 21: 23-32
- Matteüs 21: 33-43
- Matteüs 21: 33-44
- Matteüs 22: 1-14
- Matteüs 22: 15-22
- Matteüs 22: 34-46
- Matteüs 24: 14-34
- Matteüs 25: 1-13
- Matteüs 25: 14-30
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 26: 1-14
- Matteüs 28: 16-20
- Overige exegese (23) Invouwen
-
- Lucas 01: 26-38
- Lucas 02: 1-20
- Lucas 02: 21
- Lucas 02: 36-38
- Lucas 02: 41-52
- Lucas 03: 1-6
- Lucas 04: 1-13
- Lucas 04: 14-21
- Lucas 07: 1-10
- Lucas 07: 11-17
- Lucas 07: 36-50
- Lucas 08: 26-39
- Lucas 08: 4 – 15
- Lucas 09: 28-36
- Lucas 09: 51-62
- Lucas 10: 1-20
- Lucas 10: 23 – 37
- Lucas 10: 25-37
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 11: 1-13
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 32-40
- Lucas 12: 49-56
- Lucas 13: 1-9
- Lucas 13: 22-30
- Lucas 14: 1-11
- Lucas 14: 1,7-14
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 25-33
- Lucas 15: 1-10
- Lucas 15: 11-32
- Lucas 16: 1-8
- Lucas 16: 19-31
- Lucas 18: 1-8
- Lucas 18: 9-14
- Lucas 19: 1-10
- Lucas 19: 41-48
- Lucas 20: 9-19
- Lucas 22: 1-39
- Overige exegese (28) Invouwen
-
- Marcus 01: 1-13
- Marcus 01: 12-15
- Marcus 01: 14-20
- Marcus 02: 23-03
- Marcus 04: 26-34
- Marcus 04: 35-41
- Marcus 05: 25-34
- Marcus 06: 30-44
- Marcus 06: 45-52
- Marcus 07: 1-23
- Marcus 07: 24-30
- Marcus 07: 31-37
- Marcus 08: 1-21
- Marcus 08: 22-26
- Marcus 08: 27-9:1
- Marcus 09: 14-29
- Marcus 09: 2-10
- Marcus 09: 30-37
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 2-12
- Marcus 10: 46-52
- Marcus 12: 28-34
- Marcus 12: 38-13: 2
- Overige exegese (11) Invouwen
-
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 19-28
- Johannes 02: 1-11
- Johannes 02: 13-22
- Johannes 03: 1-16
- Johannes 03: 1-21
- Johannes 04: 5-26 (42)
- Johannes 05: 1-18
- Johannes 06: 1-15
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 31-59
- Johannes 09
- Johannes 10: 1-10
- Johannes 11: 1-44
- Johannes 12: 20-33
- Johannes 14: 1-14
- Johannes 14: 15-29
- Johannes 15: 1-8
- Johannes 16: 16-24
- Johannes 17: 1-13
- Johannes 20: 1-18
- Johannes 20: 19-23 (31)
- Johannes 21: 1-14
- Lucas 20: 27-38
- Overige exegese (12) Invouwen
-
-
Brieven
-
- Romeinen 01: 1-7
- Romeinen 04: 1-12
- Romeinen 05: 1-11
- Romeinen 05: 12-15
- Romeinen 05: 6-11
- Romeinen 06: 3-4 en 8-11
- Romeinen 08: 09 en 11-13
- Romeinen 08: 14-17
- Romeinen 08: 18-23
- Romeinen 08: 26-27
- Romeinen 08: 28-30
- Romeinen 08: 35 en 37-39
- Romeinen 08: 8-11
- Romeinen 09: 1-5
- Romeinen 10: 8-13
- Romeinen 11: 13-15 en 29-32
- Romeinen 11: 33-36
- Romeinen 12: 1-2
- Romeinen 12: 1-8
- Romeinen 13: 8-10
- Romeinen 13: 8-14
- Romeinen 14: 7-9
- Romeinen 15: 4-13
- Romeinen 16: 25-27
- Overige exegese (9) Invouwen
-
- Hebreeën 01: 1-12
- Hebreeën 01: 1-13
- Hebreeën 03: 1-14
- Hebreeën 04: 12-16
- Hebreeën 05: 1-10
- Hebreeën 05: 1-10 en 06: 9-12
- Hebreeën 07: 23-28
- Hebreeën 09: 11-15
- Hebreeën 10: 1-18
- Hebreeën 10: 19-25 en 36-39
- Hebreeën 11: 1-16
- Hebreeën 11: 17-29
- Hebreeën 12: 1-4
- Hebreeën 12: 22-29
- Hebreeën 12: 5-13
- Hebreeën 13: 1-6
- Overige exegese (1) Invouwen
-
Colofon
Johannes 08: 31-59
Exegetische kanttekeningen
door Harry Smit
1. In 2008 verscheen er een interessant proefschrift van Tineke de Lange getiteld: Abraham in Johannes 8, 31 – 59, zijn betekenis in het conflict tussen Johanneïsch christendom & Joodse omgeving. Zij constateert daarin allereerst dat Joh. 8, 31 – 59 een theologisch twistgesprek is tussen Jezus en een groep personen die aangeduid worden als ‘de joden die tot geloof gekomen waren aan hem’. De passage is interessant, maar ook problematisch:
* Voortdurend voel je discrepantie tussen aan de ene kant ‘joodse’ of ‘joods/christelijke’ opvattingen en tradities enerzijds en op het eerste gezicht zeer anti-Joodse uitspraken anderzijds. Voorbeeldje: In Johannes 8: 44 zegt Jezus over zijn tegenstanders dat zij van de duivel stammen!!!
* In heel het dispuut staat voortdurend de figuur van Abraham centraal. Wie is een kind van Abraham? Hoe is de verhouding tussen `Jezus en Abraham’? Daarmee gaat het gesprek ten diepste over de interpretatie van het Tenach.
* Veel commentatoren zien de passage als een weerspiegeling van de discussie tussen het jonge christendom en het rabbijnse jodendom. Tineke de Lange vindt dat een te brede benadering. Kernvraag volgens haar is: wat is de betekenis van Abraham voor het Johanneïsch Christendom en zijn joodse omgeving?
2. Een van de belangrijkste vragen is tot wie Jezus zich precies richt. Er staat in vers 30 – 31:
30 Terwijl hij deze dingen uitspreekt gaan velen in hem geloven.
31 Toen heeft Jezus gezegd, tot de Judeeërs die in hem zijn gaan geloven:
gíj, als ge blijft bij mijn woord, zijt ge waarlijk leerlingen van mij,
De conclusie in het proefschrift is dat het niet om verschillende groepen personen gaat in 30 – 59, maar dat het om dezelfde groep mensen gaat. Dus in het hele gedeelte 8: 31 – 59 spreekt Jezus tegen ‘Joden die in hem zijn gaan geloven’.
3. De gebruikelijke indeling is om de perikoop te verdelen in twee blokken: 31-47 en 48-59. Daarbinnen steeds argumenten die eenzelfde structuur vertonen: opening, reactie/discussie en afsluiting. Ik begrijp niets van het begin bij vers 46 zoals het Luthers leesrooster voorschrijft. Ook een begin bij vers 48 is lastig, omdat je midden in een twistgesprek valt. Het verwijt aan Jezus dat hij een Samaritaan is en een demonie heeft kun je niet goed begrijpen als je niet eerder hebt gehoord dat Jezus zijn gesprekspartners verwijt de duivel tot vader te hebben!!!! Helder onderscheid is wel dat het in 31 – 47 gaat om de identiteit van de Joden en in 48 – 59 gaat om de identiteit van Jezus.
4. Zaad van Abraham
Er is in de vroege joodse literatuur tot in de 2e eeuw een redelijk consistent beeld van Abraham als de vader van Israël/de Joden. Het gaat om de nakomelingen middels Isaak en Jacob en je hoort steeds de connotatie van ‘uitverkoren’ in een grote hoeveelheid teksten. Kritische noten zijn er ook en niet alleen in het NT. Deze kritiek is deels gebaseerd op ethische en morele argumenten (zaad zijn van Abraham impliceert rechtvaardigheid en inkeer) en deels op de vraag of rechtvaardigen uit de volkeren niet ook als kinderen van Abraham beschouwd moeten worden. Daarnaast wordt de term soms ook gebruikt voor mensen met een groot geloof en een bijzondere vroomheid, in 4 Makkabeeën gaat het zelfs om martelaren.
In het eerste gedeelte 31 – 47 gaat het steeds over Abraham en de vraag wie zijn kinderen zijn. In het gedeelte 48 – 59 komt Abraham voor gerelateerd aan de kwestie van ‘dood en eeuwig leven’ en pre-existentie.
5. Genesis 15 als sleutel tot het verstaan van Johannes 8: 31 – 59.
Meer dan welke andere tekst lijkt Genesis 15 de basis voor de discussie tussen Jezus en de “joden die in hem zijn gaan geloven”.
* Joh. 8: 33 zinspeelt op Gen. 15: 13 – 14 waar ‘zaad van Abraham’ verbonden is met slavernij.
* Joh. 8: 35 zinspeelt op Gen. 15: 2 over de plek van de dienaar en de zoon
* Joh. 8 vers 39vv. koppelt de kinderen van Abraham vooral aan zijn werken.
* Joh. 8: 52, 53: Genesis 15: 4 opent klassiek met de woorden die je voortdurend bij de profeten vindt
* Joh. 8: 52vv: De dood van Abraham wordt expliciet genoemd in Gen. 15: 15
* Joh. 8: 56: Opvallend verder dat Genesis 15: 1 opent met Abraham als iemand die een visioen ontvangt
* Joh. 8: 56: Verder is Genesis 15: 9 – 10 het gedeelte waar Abraham offert als teken van het verbond. Daarmee verbindt dit hoofdstuk bij uitstek het verleden met de toekomst en het leven van Abraham met het leven van het volk en de tempel. De Midrasj vertelt zelfs dat God tussen de stukken (vers 17) Abraham de verre toekomst heeft geopenbaard.
Samenvattend kun je zeggen dat vrijwel alle motieven rondom Abraham een lijntje hebben naar Genesis 15 en dat de discussie tussen Jezus en ‘de Joden die in hem zijn gaan geloven’ cirkelt rond de interpretatie van Genesis 15.
6. Preken over dit soort teksten is lastig en ook link, omdat er zoveel anti-Joodse uitspraken zijn die verkeerde sentimenten kunnen oproepen. Tegelijk is ook de felheid van Jezus woorden ongekend. Elke nuancering lijkt te ontbreken. Jezus is hier geen voorbeeld wat navolging verdiend. Het zou dus helemaal niet zo gek zijn om tegen dit soort teksten te preken! Fanatisme leidt tot oorlog en bloedvergieten.
In de geschillen over de uitleg van Genesis 15 mis je de mogelijkheid om meerdere lagen in de tekst te zien in het gesprek. Alles is zwart-wit! De rabbijnse uitlegtraditie staat lijnrecht tegenover dit model van alles of niets.
Valt er dan niets positiefs te zeggen over Johannes 8 vers 31 – 59? Jawel! Misschien dat discussies best wel scherp mogen zijn. Dat je in een goed gesprek de ander niet altijd hoeft te sparen. Dat emoties ook in gesprekken over ‘de waarheid’ (dat wat jou heilig is) hoog op kunnen lopen, ook bij Jezus. Dat brengt hem gek genoeg weer dichter bij ons, terwijl zijn uitspraken hem steeds verder van ons vandaan brengen. (hij weet wie God is, hij zegt de waarheid, etc). En dat het prettig is dat de Bijbel ook dit soort teksten bevat, die ons prikkelen, wakker schudden en in opstand doen komen! Het houdt je wakker en waakzaam voor de gevaarlijke kanten (fanatisme) van de godsdienst.
Harry Smit