Geen ander evangelie, maar coëxistentie van joden en niet-joden.

door Peter Tomson

Galaten wijkt af van de andere Paulusbrieven door het ontbreken van de beleefdheidsformules die normalerwijze volgen op adressering (Galaten 1:1-2) en begroeting (1:3-5). In plaats van de gebruikelijke dank- en zegenbeden over al het goeds dat de schrijver over zijn lezers hoort klinkt hier de herhaalde vervloeking (!) van ieder die ‘een ander evangelie’ verkondigt dan hetgeen Paulus eerder in Galatië gebracht heeft (1:6-9).

Kein anderes Evangelium is sinds 1966 de leus van een conservatief-confessionele beweging in Duitsland, die zowel verontrust is over de historische kritiek van de Bultmannschool als over de historische betrokkenheid van geëngageerde medechristenen. ‘Terug naar ons erfdeel, terug naar onze traditie’, zou je kunnen samenvatten. Konservatief familie-ethos en verwerping van homoseksualiteit horen daarbij (www.keinanderesevangelium.de). Galaten maakt zo ongeveer de omgekeerde beweging.

Vooral aan het eind van de brief blijkt (6:12, zie verder in deze serie) dat er in Galatië predikers waren gekomen die, onder druk van vervolging, aandrongen op het houden van de joodse traditie en de besnijdenis van manlijke heidenchristenen. Dat was het ‘andere evangelie’. De volgende briefpericopen in het leesrooster suggereren een verband met een verandering van het politieke klimaat in Judea, waarin gaandeweg meer irritatie ontstond over de aanwezigheid van de Romeinen en hun heidense bondgenoten in het joodse land. Vanaf halverwege de jaren 50 van de eerste eeuw ontstonden er ook gewapende confrontaties. Het ‘andere evangelie’ van exclusiviteit, afscheiding van de heidenen en besnijdenis van heidenchristenen werd kennelijk ook gebracht in Korinte, door ‘pseudo-apostelen’ (2 Korinthe 11:4, 13, vgl. Galaten 2:4). Daar stelde Paulus zijn inclusieve evangelie tegenover, gericht op coëxistentie van joden en niet-joden in de kerk. Hij voelt zich hierin nu echter min of meer alleen staan, en claimt zijn steun niet bij mensen maar bij God (Galaten 1:10).