Deze bijdrage van Lukas de Groote verscheen eerder in Stethoscoop op Genesis, uitgegeven door de stichting Amphora Books, 2010.

En op jouw mond zal heel mijn volk kussen

De tekst van dit vers stelt vertalers voor problemen. Min of meer letterlijk vertaald staat er wat hier boven is weergegeven. De Naardense Vertaling van Oussoren komt hier enigszins mee overeen: Heel mijn gemeenschap zal jouw mond kussen.
Wat de context betreft het volgende: Jozef heeft van de Farao, de heerser van Egypte, de op een na hoogste positie gekregen in Egypte. Dat had hij te danken aan zijn verklaring van de dromen van de Farao en zijn adviezen aan Farao hoe om te gaan met de dreigende hongersnood. Als beloning krijgt hij het gezag over heel Farao’s huishouding ‘en heel het volk zal zijn bevel eerbiedigen’, zoals de Herziene Staten Vertaling dit vers weergeeft. Als opmerking staat er wel bij: ‘Letterlijk: kussen’.
De Nieuwe Bijbelvertaling geeft de bedoeling van dit vers zo weer: Heel het volk zal doen wat u beveelt.

Dat de schrijver zou bedoelen dat alle Egyptenaren Jozef op de mond zullen kussen, kan niet serieus genomen worden. Maar wat is dan wel bedoeld? Kan het woord ‘kussen’ hier betekenen ‘een bevel eerbiedigen’/‘bevelen opvolgen’, zoals de twee hierboven geciteerde vertalingen weergeven?

Allereerst iets over het woord ‘pèh’, mond. Hiermee kan de mond als spraakorgaan worden bedoeld, maar ook kan het overdrachtelijk gebruikt worden in de betekenis van ‘bevel’. Deze betekenis zal hier, gezien de context, bedoeld zijn, zoals de HSV en NBV dan ook weergeven.
Lastiger is de betekenis van ‘nashak’, kussen. Van de dertig keer dat dit woord voorkomt in de Bijbel wordt het in meer dan twintig keer gecombineerd met het voorzetsel ‘aan’. De uitdrukking ‘kussen aan’ heeft altijd te maken met een begroeting, óf bij een ontmoeting óf bij een afscheid. Voorbeelden hiervan zijn de ontmoeting tussen de broers Aäron en Mozes nadat ze elkaar minstens veertig jaar niet gezien hadden en het afscheid van Laban van zijn kinderen.
(Voor een volledig overzicht van alle schriftplaatsen, zie onderaan dit stukje).
Van de negen keer dat ‘nashak’ op zich staat, dus zonder ‘aan’, staat er zeven keer bij wie gekust wordt. Voorbeelden: Ezau kust Jakob en het meisje in Hooglied kust haar geliefde. (Ook voor een volledig overzicht hiervan, zie aan het eind). Twee keer wordt er niet bij gezegd wie of wat gekust wordt, namelijk in Psalm 85:11: ‘rechtvaardigheid en vrede (Tsèdek en shaloom) kussen’, en Genesis 41:40: Het volk van Egypte kust op bevel van Jozef. In Psalm 85:11 lijkt de betekenis duidelijk: kussen is hier samen opgaan, één geheel vormen. Deze betekenis komt overeen met de tekst van Ezechiël 3:13 waar staat dat vleugels elkaar raken. (Letterlijk: ‘laten kussen’).

‘tsèdek’ en ‘shaloom’
Zou het samengaan van ‘tsèdek’ en ‘shaloom’ daarom in Genesis 41:40 ook bedoeld zijn? Hoopt de Farao dat deze samenkomen als Jozef het bevel krijgt over Egypte?

Hier volgt een overzicht van alle teksten van ‘nashak le’, ‘kussen aan’:
Genesis 27: 26 en 27 Jakob in de vermomming van Ezau kust Izaäk
Genesis 29:11 Jakob kust Rachel
Genesis 31:28 en 32:1 Laban kust zijn kinderen
Genesis 45:15 Jozef kust zijn broers
Genesis 48:10 Jakob kust Jozefs zoons
Genesis 50:1 Jozef kust Jakob
Exodus 4:27 Aäron kust Mozes
Exodus 18:7 Mozes kust zijn schoonvader
2 Samuel 14:33 David kust Absalom
2 Samuel 15:5 Absalom kust het volk
2 Samuel 19:40 David kust Barzillai
2 Samuel 20:9 Joab kust Amasa
1 Koningen 19:18 het volk kust Baäl
1 Koningen 19:20 Elisa wil zijn ouders kussen
Hosea 13:2 Het kussen van kalveren
Job 31:27 De hand kust de mond
Spreuken 7:13 Een overspelige vrouw kust een dwaas
Ruth 1:9 Noömi kust haar schoondochters
Ruth 1:14 Orpa kust Noömi.

Zeven keer wordt ‘nashak’ gebruikt zonder ‘le’ erbij:
Genesis 33:4 Ezau kust Jakob
1 Samuel 10:1 Samuël kust Saul
1 Samuel 20:41 David kust Jonathan
Psalm 2:12 ‘Kust de zoon’
Spreuken 24:26 ‘Hij kust de lippen van wie een juist antwoord geeft’
Hooglied 1:2 ‘Hij kusse mij’
Hooglied 8:1 Het meisje wil haar geliefde kussen.