-
Tenach
-
-
- Genesis 01
- Genesis 01: 1 (a)
- Genesis 01: 1 (b)
- Genesis 01: 1 (c)
- Genesis 01: 1-2: 4a LdG
- Genesis 01: 1-2: 4a RVM
- Genesis 01: 4
- Genesis 01: 5a en 10a
- Genesis 02
- Genesis 02: 15-25
- Genesis 02: 15-3: 9
- Genesis 02: 4-25
- Genesis 02: 4a-24
- Genesis 02: 4b-25
- Genesis 03
- Genesis 03
- Genesis 03: 1-9
- Genesis 04
- Genesis 04
- Genesis 04: 1-6
- Genesis 04: 15b
- Genesis 05
- Genesis 05-09
- Genesis 06
- Genesis 06: 1-4
- Genesis 06: 5-22
- Genesis 07
- Genesis 08
- Genesis 08: 1-14
- Genesis 08: 6-16
- Genesis 09
- Genesis 09
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 10
- Genesis 10-11
- Genesis 11
- Genesis 11: 1
- Genesis 11: 1-9
- Genesis 11: 8-17
- Genesis 12
- Genesis 12-13
- Genesis 12: 1-8
- Genesis 13
- Genesis 14
- Genesis 15-17
- Genesis 15: 17
- Genesis 15: 7-21
- Genesis 16
- Genesis 17
- Genesis 18
- Genesis 18-19
- Genesis 18: 20-33
- Genesis 19
- Genesis 19: 2b, 8
- Genesis 20
- Genesis 20-22
- Genesis 20:16
- Genesis 21
- Genesis 21: 14
- Genesis 21: 9-12a
- Genesis 22 Samenvatting
- Genesis 22 Vragen
- Genesis 22: 1
- Genesis 22: 1-18
- Genesis 22: 12
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 3
- Genesis 22a
- Genesis 22b
- Genesis 22c
- Genesis 23
- Genesis 23
- Genesis 23-24
- Genesis 24
- Genesis 24: 11en 29:3
- Genesis 24: 16a
- Genesis 24: 62-63a
- Genesis 24: 63
- Genesis 25
- Genesis 25-28
- Genesis 25: 19-34
- Genesis 25: 22-23a
- Genesis 25: 5-6
- Genesis 25:29, 30a, 33b, 34b
- Genesis 26
- Genesis 26: 1a,6,7a,8
- Genesis 27: 1, 5, 6, 15 en 42
- Genesis 27: 15,17 en 27b
- Genesis 27: 3
- Genesis 28
- Genesis 28: 10-15 en 31: 10-11
- Genesis 28: 10-22
- Genesis 29
- Genesis 29-31
- Genesis 29: 1-30
- Genesis 29: 23, 25-26
- Genesis 30
- Genesis 30: 22-24
- Genesis 31
- Genesis 31: 1-3
- Genesis 31: 30b, 33
- Genesis 32
- Genesis 32 en 33
- Genesis 32-35
- Genesis 32: 23-32
- Genesis 32: 26 en 32
- Genesis 32: 4, 33: 1a
- Genesis 33
- Genesis 34
- Genesis 34: 2-3
- Genesis 34: 24-25
- Genesis 34: 29
- Genesis 35
- Genesis 36
- Genesis 36-38
- Genesis 37
- Genesis 37: 3
- Genesis 37: 5-10
- Genesis 38
- Genesis 38: 14-15
- Genesis 38: 24, 26
- Genesis 39
- Genesis 39: 1-20
- Genesis 39: 10-11
- Genesis 39: 12, 17, 19, 20
- Genesis 39: 6-8a
- Genesis 40
- Genesis 40-50
- Genesis 40: 21ev
- Genesis 41
- Genesis 41
- Genesis 41: 1-27
- Genesis 41: 37-46
- Genesis 41: 40b
- Genesis 42
- Genesis 43
- Genesis 44
- Genesis 45
- Genesis 45: 1-15
- Genesis 46
- Genesis 47
- Genesis 48
- Genesis 49
- Genesis 49: 33 – 50: 26
- Genesis 50
- Genesis 50: 22-26
- Overige (132) Invouwen
-
- Exodus 01
- Exodus 01-02
- Exodus 02: 1-10
- Exodus 02: 11-25
- Exodus 03-04
- Exodus 03: 1-15
- Exodus 03: 1-22
- Exodus 04: 1-31
- Exodus 06: 1-8
- Exodus 07: 14 – 12: 30
- Exodus 12-15
- Exodus 14: 9-14
- Exodus 16-18
- Exodus 17: 1-7
- Exodus 19-20
- Exodus 19: 1-11
- Exodus 20: 1-17
- Exodus 22: 20-26
- Exodus 23: 19
- Exodus 24: 12-18
- Exodus 30: 11-16
- Exodus 32-34
- Exodus 32: 7-14 (1)
- Exodus 32: 7-14 (2)
- Exodus 34: 27-35
- Exodus 34: 33-35
- Exodus 34: 4-9
- Overige (12) Invouwen
-
- Deuteronomium 04: 1-2, 9-20
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 05: 6-21
- Deuteronomium 06: 20 – 25
- Deuteronomium 06: 4
- Deuteronomium 10: 12-24
- Deuteronomium 10: 16
- Deuteronomium 13: 2-6
- Deuteronomium 15: 1-11
- Deuteronomium 18: 15-20
- Deuteronomium 24: 17-22
- Deuteronomium 26: 5-11
- Deuteronomium 30: 15-20 (1)
- Deuteronomium 30: 15-20 (2)
- Deuteronomium 30: 9-14
- Deuteronomium 32: 4-40
- Overige (2) Invouwen
-
-
-
- 1 Samuel 01-03
- 1 Samuël 01: 1-20
- 1 Samuel 01: 1-20
- 1 Samuël 02: 1-36
- 1 Samuël 03: 1-10
- 1 Samuel 04
- 1 Samuel 04-05
- 1 Samuel 05
- 1 Samuel 06
- 1 Samuel 08
- 1 Samuel 09-10
- 1 Samuel 11
- 1 Samuel 12-15
- 1 Samuel 16
- 1 Samuël 16: 1-13
- 1 Samuel 17
- 1 Samuel 18-20
- 1 Samuel 21
- 1 Samuel 21-23
- 1 Samuël 24
- 1 Samuel 24-26
- 1 Samuel 28-31
- Overige (7) Invouwen
-
- Jesaja 01: 18-26
- Jesaja 06: 1-8
- Jesaja 07: 10-17
- Jesaja 08: 23 – 09: 6
- Jesaja 11: 1-10
- Jesaja 12
- Jesaja 25: 1-6
- Jesaja 25: 1-9
- Jesaja 26: 1-13
- Jesaja 29: 18-24
- Jesaja 30: 15-21
- Jesaja 35: 1-10
- Jesaja 40: 1-11
- Jesaja 40: 12-25
- Jesaja 41: 17-20
- Jesaja 42: 1-7
- Jesaja 43: 1-12
- Jesaja 43: 9-12
- Jesaja 45: 1-7
- Jesaja 45: 15-19
- Jesaja 45: 20-25
- Jesaja 49: 1-7
- Jesaja 49: 13-18
- Jesaja 50, 52 en 54
- Jesaja 51: 1-6
- Jesaja 51: 9-11
- Jesaja 52: 1-7
- Jesaja 52: 13-53,12
- Jesaja 52: 7-10
- Jesaja 55: 6-13
- Jesaja 56: 1-8
- Jesaja 58
- Jesaja 61: 10 - 62: 3
- Jesaja 63: 19-64: 8
- Jesaja 63: 7-14
- Jesaja 65: 17-25
- Jesaja 66: 10-14
- Overige (22) Invouwen
-
-
-
Evangeliën
-
- Matteüs 01: 18-25
- Matteüs 02: 1-18
- Matteüs 03: 1-12
- Matteüs 03: 13-17
- Matteüs 04: 1-11
- Matteüs 04: 12-22
- Matteüs 05: 1-12
- Matteüs 05: 17-26 en 37
- Matteüs 05: 33-48
- Matteüs 06: 24-34
- Matteüs 09: 36-10:15
- Matteüs 11: 2-11
- Matteüs 11: 25-30
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 24-43
- Matteüs 13: 44-52
- Matteüs 14: 13-21
- Matteüs 15: 21-28
- Matteüs 16: 21-27
- Matteüs 17: 1-9
- Matteüs 17: 14-20
- Matteüs 18: 15-20
- Matteus 18: 21-35
- Matteüs 20: 1-16
- Matteüs 21: 23-32
- Matteüs 21: 33-43
- Matteüs 21: 33-44
- Matteüs 22: 1-14
- Matteüs 22: 15-22
- Matteüs 22: 34-46
- Matteüs 24: 14-34
- Matteüs 25: 1-13
- Matteüs 25: 14-30
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 26: 1-14
- Matteüs 28: 16-20
- Overige (23) Invouwen
-
- Lucas 01: 26-38
- Lucas 02: 1-20
- Lucas 02: 21
- Lucas 02: 36-38
- Lucas 02: 41-52
- Lucas 03: 1-6
- Lucas 04: 1-13
- Lucas 04: 14-21
- Lucas 07: 1-10
- Lucas 07: 11-17
- Lucas 07: 36-50
- Lucas 08: 26-39
- Lucas 08: 4 – 15
- Lucas 09: 28-36
- Lucas 09: 51-62
- Lucas 10: 1-20
- Lucas 10: 23 – 37
- Lucas 10: 25-37
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 11: 1-13
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 32-40
- Lucas 12: 49-56
- Lucas 13: 1-9
- Lucas 13: 22-30
- Lucas 14: 1-11
- Lucas 14: 1,7-14
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 25-33
- Lucas 15: 1-10
- Lucas 15: 11-32
- Lucas 16: 1-8
- Lucas 16: 19-31
- Lucas 18: 1-8
- Lucas 18: 9-14
- Lucas 19: 1-10
- Lucas 19: 41-48
- Lucas 20: 27-38
- Lucas 20: 9-19
- Lucas 22: 1-39
- Overige (29) Invouwen
-
- Marcus 01: 1-13
- Marcus 01: 12-15
- Marcus 01: 14-20
- Marcus 02: 23-03
- Marcus 04: 26-34
- Marcus 04: 35-41
- Marcus 05: 25-34
- Marcus 06: 30-44
- Marcus 06: 45-52
- Marcus 07: 1-23
- Marcus 07: 24-30
- Marcus 07: 31-37
- Marcus 08: 1-21
- Marcus 08: 22-26
- Marcus 08: 27-9:1
- Marcus 09: 14-29
- Marcus 09: 2-10
- Marcus 09: 30-37
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 2-12
- Marcus 10: 46-52
- Marcus 12: 28-34
- Marcus 12: 38-13: 2
- Overige (11) Invouwen
-
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 19-28
- Johannes 02: 1-11
- Johannes 02: 13-22
- Johannes 03: 1-16
- Johannes 03: 1-21
- Johannes 04: 5-26 (42)
- Johannes 05: 1-18
- Johannes 06: 1-15
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 31-59
- Johannes 09
- Johannes 10: 1-10
- Johannes 11: 1-44
- Johannes 12: 20-33
- Johannes 14: 1-14
- Johannes 14: 15-29
- Johannes 15: 1-8
- Johannes 16: 16-24
- Johannes 17: 1-13
- Johannes 20: 1-18
- Johannes 20: 19-23 (31)
- Johannes 21: 1-14
- Overige (11) Invouwen
-
-
Brieven
-
- Romeinen 01: 1-7
- Romeinen 04: 1-12
- Romeinen 05: 1-11
- Romeinen 05: 12-15
- Romeinen 05: 6-11
- Romeinen 06: 3-4 en 8-11
- Romeinen 08: 09 en 11-13
- Romeinen 08: 14-17
- Romeinen 08: 18-23
- Romeinen 08: 26-27
- Romeinen 08: 28-30
- Romeinen 08: 35 en 37-39
- Romeinen 08: 8-11
- Romeinen 09: 1-5
- Romeinen 10: 8-13
- Romeinen 11: 13-15 en 29-32
- Romeinen 11: 33-36
- Romeinen 12: 1-2
- Romeinen 12: 1-8
- Romeinen 13: 8-10
- Romeinen 13: 8-14
- Romeinen 14: 7-9
- Romeinen 15: 4-13
- Romeinen 16: 25-27
- Overige (9) Invouwen
-
- Hebreeën 01: 1-12
- Hebreeën 01: 1-13
- Hebreeën 03: 1-14
- Hebreeën 04: 12-16
- Hebreeën 05: 1-10
- Hebreeën 05: 1-10 en 06: 9-12
- Hebreeën 07: 23-28
- Hebreeën 09: 11-15
- Hebreeën 10: 1-18
- Hebreeën 10: 19-25 en 36-39
- Hebreeën 11: 1-16
- Hebreeën 11: 17-29
- Hebreeën 12: 1-4
- Hebreeën 12: 22-29
- Hebreeën 12: 5-13
- Hebreeën 13: 1-6
- Overige (1) Invouwen
-
Leesrooster
-
Colofon
Deuteronomium 10: 16
De besnijdenis van het vlees en van het hart
Mosjè is met Israël aan het eind van de woestijnreis aangekomen in de vlakte van de Jordaan. Hij blikt in vogelvlucht terug tot op de achterliggende tijd, sinds de uittocht uit Egypte. Daarbij komt de onverkwikkelijke episode ter sprake, waarin het volk aan de voet van de berg Sinaï een gouden kalf aanbad, als ware het God Zelf (Deut. 9). Met deze betreurenswaardige daad van afgoderij nog in het achterhoofd roept Mosjè het volk op om met een nieuwe houding de toekomst tegemoet te treden: En jullie zullen de voorhuid van jullie hart besnijden, en jullie zullen jullie nekken niet meer hardmaken. (Deut. 10:16)
Deze woorden spreekt Mosjè uit, vlak nadat hij met een stel nieuwe stenen tafelen voor de tweede keer van de berg Sinaï is afgedaald. Het eerste paar tafelen heeft hij in woede stuk gesmeten. Deze context is van belang om de precieze reikwijdte van zijn aansporing te peilen. Hoe we ons de nieuwe houding van het volk moeten voorstellen, lezen we enkele verzen terug. En nu Israël, wat vraagt de Eeuwige, jouw God (enkelvoudl), van je dan de Eeuwige te vrezen, te gaan op al zijn wegen, Hem lief te hebben en de Eeuwige, jouw God te dienen met je gehele hart en met je gehele ziel. (Deut. 10:12) Dit is een soort liefdesverklaring van de bruid Israël aan de Eeuwige als hemelse Bruidegom. De Tora vormt het huwelijkscontract. Daarin staan de wederzijdse huwelijksverplichtingen opgetekend. De Bruidegom heeft zijn speciale bruid uit liefde verkozen: Slechts tot jouw vaderen voelde de Eeuwige Zich aangetrokken om hen lief te hebben, en Hij verkoos hun nageslacht, jullie, uit alle volkeren, als op deze dag. (Deut. 10:15) De oproep van Mosjè om het hart te besnijden, staat dus in het teken van ‘huwelijkstrouw’ en het verbond tussen God en Zijn volk.
Het houden van Gods geboden
De vernieuwing en besnijdenis van het hart is opdracht maar niet minder belofte. Echte liefde kan tegen een stootje en heeft iets onvoorwaardelijks. De Tora eist menselijk initiatief: Besnijd dan de voorhuid van jullie hart. (Deut. 10:16) Met evenveel dynamiek zet de Tora deze opdracht evenwel om in een goddelijke belofte: De Eeuwige, uw God, zal jouw hart besnijden en ook het hart van jouw nageslacht, zodat je de Eeuwige, jouw God, met je gehele hart en ziel zult liefhebhen. (Deut. 30:6) Valt met die belofte de opdracht weg, en met de besnijdenis van het hart die van het vlees? Wist liefde verantwoordelijkheid uit? Geenszins! Rite en innerlijkheid, voorwaardelijke opdracht en onvoorwaardelijke genade gaan in Tenach en Jodendom samen. Deze paradox is juist wezenlijk voor authentieke spiritualiteit. Zelfs de apostel Paulus voor wie het geloof in Gods genade centraal staat, houdt vast aan de opdracht metterdaad Gods wegen te bewandelen: De besnijdenis is niets en het hebben van een voorhuid is niets, alleen het houden van Gods geboden. (I Kor. 7:19) Al of niet besneden, het doen van de geboden en trouw aan God is het hoofddoel! De besnijdenis van het vlees blijft voor Joden niettemin het uiterlijk markeringsteken van de besnijdenis van het hart.
Wat leren we van Avraham?
Op subtiele wijze verwijst de context van Deut. 10:16 terug naar de besnijdenis van Avraham en diens nazaten, als onuitwisbaar teken van Gods verbond met het nageslacht: Dit is het verbond dat jullie zullen bewaren tussen Mij en jullie en tussen het nageslacht dat na je komt. leder van het manlijke geslacht zal worden besneden. (Gen. 17:10) Besnijdenis is in de context van deze passage onlosmakelijk verbonden met de belofte van het land en het voortbestaan van Avrahams nageslacht: Israël. (Gen. 17: 4-8) Aan de hand van deze passage leren we de besnijdenis van het hart dieper verstaan. De rite van de besnijdenis was in de oudheid een wijd verspreid gebruik. In archaïsche culturen functioneert het vaak als onderdeel van een ‘rite de passage’ op weg naar volwassenheid. De besnijdenis (van jongens) is een identiteitsmarkering in een patriarchale samenleving, waarmee men aangeeft dat iemand bij de stam behoort. Daarnaast betreft het een magisch vruchtbaarheidsritueel. In het Jodendom is de besnijdenis als teken en bekrachtiging van het verbond altijd een belangrijk — zo niet het belangrijkste — uiterlijk kenmerk van joodse identiteit geweest. Besnijdenis is echter al in Tenach geen ‘rite de passage’ meer, en al evenmin magisch vruchtbaarheidsritueel. Met die laatste invulling van het ritueel is in de Tora bewust gebroken. Vruchtbaarheid is in het verhaal van Avraham met grote nadruk toegeschreven aan het ingrijpen van de Eeuwige. De late geboorte van Jitzchak was geen zaak van magie maar een godswonder! Het ritueel is bovendien tot onderdeel gemaakt van het verbond tussen God en Israël. Dit verbond brengt verplichtingen mee, maar veronderstelt tevens wederzijdse liefde tussen God en Avrahams nakomelingen.
Het ‘innerlijke’ aspect van de uiterlijke rite komt helder naar voren in de zegenspreuk die bij het besnijdenisritueel wordt gereciteerd: ‘Moge hij (dit kind), zoals hij toetreedt tot het verbond, ook toetreden tot de Tara, de huwelijksbaldakijn, en goede daden.’ De vijanden van Israël hebben de hechte relatie tussen de besnijdenis van het vlees en die van het hart al vanaf de Syrische en Romeinse overheersing maar al te goed begrepen. Zoals later de nazi’s bestreden ze tegelijk met de besnijdenis van het vlees ook Tora-studie en de opvoeding in de Joodse cultuur. De bittere herinnering hieraan verklaart de Joodse gevoeligheid voor de politieke discussies over het verbieden van de besnijdenis.
Op goede daden komt het aan
In de Babylonische Talmoed {Soekka 52a) definiëren de rabbijnen de strijd tegen de kwade drijfveer op zeven manieren. Een daarvan is de besnijdenis, uitgelegd als het wegsnijden van de kwade drijfveer uit het hart. Dit met een beroep op Deut. 10:16. Met de voorhuid snijdt de mohel (besnijder) dus symbolisch de neiging tot kwaad weg. Zo neemt iemand die zijn oor besnijdt het obstakel weg dat hem verhindert om Gods profetische vermaningen te horen (vgl. Jer. 6:10).
Het besnijden van hart en vlees wijst op een veredelingsproces: slechtheid bestrijden, obstakels uit de weg ruimen, en daarmee ruimte maken voor vernieuwing. Besnijdenis van het vlees levert natuurlijk niet de volle garantie voor goed gedrag, liefde en gehoorzaamheid. Toch blijft het voor de Joodse gemeenschap een uiterst zinvol herinneringsteken, markering van identiteit en messiaanse opdracht. Een opdracht die tegelijkertijd een profetische belofte inhoudt: Geven zal ik jullie een nieuw hart, en een nieuwe geest zal ik in jullie binnenste geven. (Ez. 36:26) Deze roerende belofte maakt de opdracht niet ongedaan. Zelfs Paulus schreef dat het op goede daden aankomt. Voor de Jood met de besnijdenis, als herinnering aan een speciale historische opdracht, voor andere volkeren zonder de besnijdenis.
Marcus van Loopik is verbonden aan Stichting Pardes, stichting voor talmudica en interreligieuze dialoog