Een parodie?
De Joodse NT-geleerde Amy Jill Levine heeft een interessante suggestie om deze overbekende tekst op een nieuwe manier te bekijken. Zij meent dat de evangelist destijds gangbare en populaire berichten over wonderbaarlijke geboortes parodieert. Het werpt in elk geval licht op de merkwaardige manier van verhalen van deze wonderbaarlijke geboorte. Zie voor haar eigen verwoording hiervan dit filmpje van enkele minuten.

Al dan niet bedoeld zitten er komische aspecten in het verhaal, in elk geval in onze eigentijdse beleving:
de wel heel nuchtere en pragmatische overwegingen van rechtvaardige Jozef direct volgend op de wonderbaarlijke conceptie van de Heilige Geest; een opmerkelijk contrast
het lijkt wel een stapeling van aspecten van het visionaire, openbarende: allereerst het ‘zie!’, vervolgens een engel, maar niet zomaar, nee: in een droom.

Jozefs rechtvaardigheid en zijn wil om te scheiden
De evangelist karakteriseert Jozef met ‘rechtvaardigheid’, een thema dat veelvuldig zal terugkeren (o.a. Mat. 3:15; 5:6,10,20; 6:33).
Gegeven zijn rechtvaardigheid zoekt Jozef recht te doen in het scheiden. Vanzelfsprekend roept een zwangerschap van een ander om ontbinding van het huwelijk. Er moet – menselijkerwijs gesproken; Jozef is dan nog onwetend van de bijzondere conceptie – van ‘ontucht’ (porneia) sprake zijn, hetgeen voor Jezus de enig legitieme grond is voor echtscheiding (Mat. 19:9)
Het Joodse huwelijksrecht maakt onderscheid tussen verloving (erusin) en huwelijk (kiddoesjin). Het huwelijk was echter juridisch met de verloving al wel gesloten. Het was enkel nog niet geheiligd, waarna het daadwerkelijke samenleven volgde. Er moest dus officieel gescheiden worden, hetgeen alleen openlijk kon, met een scheidbrief. Jozef zocht echter naar een mogelijkheid om dat zonder openbaarheid te doen. Hij wilde rechtdoen aan de wet en aan Maria, maar onduidelijk is hoe dat mogelijk was.

Dromen
Opmerkelijk is de rol die ‘dromen’ spelen bij Matteüs als openbaringsmedium. Dit doet uiteraard denken aan de Jozef uit Genesis/Beresjit, maar mogelijk ook aan Amram, de vader van Mozes, die in het nabijbelse Jodendom als visionair werd beschouwd, en oa. in zijn slaap contact zou hebben gehad met God.

Bevrijding van zonden
Tot slot is opmerkelijk dat de naam Jesjoea wordt verbonden met het redden van het volk van zijn zonden. Dit contrasteert enigszins met Lukas 1, waarin de naam aan Maria wordt onthuld en veelmeer met koningschap en bevrijding van vijanden verbonden wordt (al ontbreekt daar zondenvergeving niet, Luk. 1:77). De evangelist zinspeelt hier op Psalm 130:8 (waar God de vergevende is). Ook bij de inzettingswoorden van het avondmaal accentueert Matteüs de (vergeving van) zonden.

Aanbevolen literatuur:
Jewish Annotated New Testament
Alberto Mello, Mattheüs de Schriftgeleerde