Deze bijdrage van Lukas de Groote verscheen eerder in Stethoscoop op Genesis, uitgegeven door de stichting Amphora Books, 2010.

Beresjiet.

De NBV vertaalt dit vers zo:
In het begin schiep God de hemel en de aarde.

De Herziene Naardense Bijbel heeft:
Bij begin is God gaan scheppen,- de hemelen en het aardland.

Vertalen is verraden; als men vertaalt komt heel vaak de oorspronkelijke tekst niet zijn recht, zeker in bijbelse teksten. Zo ook al bij de eerste zin van de Bijbel. In het Hebreeuws staat ‘Beresjiet’, dat betekent: ‘In het begin van…’. Het is afgeleid van het woord ’rosj/resj’ dat ‘hoogste punt’, ‘top’, ‘hoofd’ betekent. Het woord ‘beresjiet’ wijst dus niet zozeer op de tijd maar het geeft een rangorde aan. Genesis 1:1 is dus niet bedoeld als tijdsaanduiding. Men kan dit woord ‘beresjiet’ wel met ‘begin (van)’ vertalen, maar we moeten ons realiseren dat het een belangrijk begin is, een toppunt.
Veel taalgeleerden menen dat de eerste twee verzen in de bijbel een voorzin zijn, en dat de hoofdzin pas begint in vers 3. Men wil dan lezen zoiets als ‘In het begin, toen God de hemel en aarde geschapen had, en de aarde woest en leeg was…. zei God….’.
Maar ook deze optie is geforceerd. ‘beresjiet’ betekent namelijk niet ‘in het begin’ maar ‘in het begin van…’. Ook staat vers 1 van de bijbel op zich; dit vers is als het ware het opschrift.
Maar als ‘beresjiet’ ‘begin van…’ betekent, waarvan is het dan het begin? Wel, de oplossing ligt volgens mij in het boek Jeremia (26:1, 27:1, 28:1 en 49:34). Alleen op die plaatsen komt dit woord ‘beresjiet’ ook voor, en al die keren wordt het gevolgd door ‘het koningschap van (een koning)’. De oudste Joodse commentatoren, de Masoreten, hebben een punt achter dit woord ‘beresjiet’ gezet in Genesis. Daarmee geven ze aan dat het niet het begin is van wat volgt (namelijk het scheppen/scheiden van de hemel en de aarde).
Een goede verklaring voor dit bijzondere begin van de Bijbel is dat hier sprake is van een aposiopesis*. Dit is een taalkundige constructie waarbij bewust iets weggelaten wordt, wat de lezer/hoorder zelf moet toevoegen. De schrijver wil met zo’n aposiopesis de lezer/hoorder bij het gebeuren betrekken en zijn/haar aandacht trekken. En in dit geval lijken we de woorden ‘Gods koningschap’ (in gedachten) toe te kunnen voegen.
Vanaf dit moment treedt Gods koningschap in werking, want hij gaat een koninkrijk maken, de aarde, met later een vertegenwoordiger van Hemzelf erop, de mens.

*Aposiopesis komt onder andere ook voor in Genesis 4:8 en Richteren 16:2.

N.B.: Over het woord ‘schiep’ wil ik het later hebben. In het Hebreeuws staat trouwens ‘heeft geschapen’, waarmee aangegeven wordt dat een iets afgesloten is.