Niet besnijdenis, maar naastenliefde

door Peter Tomson

Het leesrooster wil ons duidelijk afleiden van die vervelende polemiek over de besnijdenis, en toeleiden naar het positieve dat Paulus ertegenover stelt: het leven door de Geest en de vervulling van ‘de hele wet’ door de naastenliefde (5:14). Het laatste is een bekende wijsheidsregel (Romeinen 13:9), die in andere vorm ook wordt toegeschreven aan Jezus (Matteüs 7:12; 22:39) en aan bepaalde rabbijnen (Bab. Talmoed, Sjabbat 31a). Inmiddels weten we dat wij als primatensoort altruïsten zijn in het diepst van onze gedachten, haast net zozeer als bonobo’s, dus naastenliefde is ook welbegrepen eigenbelang van onze soort (vgl. het werk van Frans de Waal). Het is boeiend om te zien hoe het voortschrijden van de menswetenschap weer toenadering brengt, niet zozeer tot een ‘natuurlijke theologie’, als wel tot begrip voor een ‘natuurlijke ethiek’ (vgl. Romeinen 1:19v.).

Intussen staat dat vervelende stuk over de besnijdenis hier wel tussenin (5:2-12), en dat betreft het hoofdthema van de brief. Paulus begint met een dubbele bezwering: wie zich laat besnijden, Christus zal hem van geen nut zijn, en: wie zich laat besnijden, is verplicht ‘heel de wet de doen’. Het woordspel tussen ôfeleô (van nut zijn) en ofeilô (schuldig zijn) ondersteunt de herhaling. Drie verzen later volgt opnieuw Paulus’ regel over het samengesteld karakter van de gemeente, nu in andere en kortere vorm, aansluitend bij het thema van de besnijdenis: ‘In Christus vermag noch besnijdenis iets, noch voorhuid, maar geloof, door liefde werkende’ (5:6, vgl. 3:28 en 6:15). Geen afschaffing van de besnijdenis, maar relativering van besnijdenis èn ‘voorhuid’, van joodse èn niet-joodse leefwijze.

Er volgt een klacht over de predikers die de Galatische heidenchristenen van de wijs brengen met hun boodschap, heel anders dan Paulus, die immers vervolgd wordt omdat hij niet meer ‘de besnijdenis verkondigt’ ‒ maar een inclusief evangelie dat joden èn niet-joden verwelkomt. Tenslotte een sarkastische uitval: ‘Ze moesten zich laten castreren, die onruststokers!’