Wij roepen: Abba, Vader!

door Reinier Gosker

Vooraf
Vooraf verwijs ik graag naar de inleiding op de Romeinenbrief die Peter Tomson voor onze website schreef én op zijn bijdragen betreffende een viertal perikopen uit Romeinen 8 (zie archief brieven, zomer 2017).

In Romeinen 8 gaat het over het werk van de Geest. In één van zijn bijdragen omschrijft Tomson de Geest als ‘Gods aanwezigheid wonend in ons’, en voegt eraan toe: ”In de Tora ‘woont’ Gods ‘heerlijkheid’ (kavod) op de plek die hij verkiest, in de tabernakel bijvoorbeeld”. Deze toevoeging krijgt bijzondere betekenis wanneer je haar legt naast de actuele sjabbatlezing Sidra Nasó (26 mei), waar het gaat over de innerlijke ordening van legerkamp en tabernakel (zie Tenachon 19, pag. 302) en idem dito van de afzonderlijke persoon (het nazireërschap, pag. 304), – zie ook de Haftara Nasó over het nazireërschap van Simson (pag. 307).

Het is niet verkeerd om de hierboven genoemde samenhang/samenzang tussen de Geest (Romeinen 8) en de sjabbatlezingen van Sidra en Haftara te gebruiken om grip te krijgen op het wonderlijke verhaal over het opnieuw (van bovenaf) geboren worden van Nikodemus. Ondanks de terughoudendheid in de rabbijnse traditie t.o.v. de nazireërbelofte (doe maar gewoon doe je al gek genoeg), gaat het hierbij om een menselijke inspanning zich open te stellen voor de mogelijke inwoning van de Geest (Gods aanwezigheid in ons). Die menselijk inspanning is niet conditioneel, maar er is ook niks op tegen mits overdrijving wordt nagelaten!

De andere lezingen op Zondag Trinitatis – 27 mei 2018:
• Exodus 3,1-6 – Mozes en de brandende braambos
• Psalm 93 – Over het koningschap van de LEVENDE
• Romeinen 8,14-17 – Wij roepen: Abba, Vader!
• Johannes 3,1-16 – Over Nikodemus en opnieuw geboren worden
• Parasja Nasó (Numeri 4,21-7,89) – over de innerlijke orde binnen het legerkamp (gemeenschap) en over het nazireërschap (individueel of persoonlijk)
• Haftara bij Nasó: Richteren 13,2-25 – Simson en zijn opvoeding als nazier

‘Abba, Vader’ (Romeinen 8,15)
Een speciaal aandachtspunt is de zegwijze ‘Abba, vader’ (8,15). Het informatieve boekje ‘Von Abba bis Zorn Gottes. Irrtümer aufklären – das Judentum verstehen’ telt 58 korte hoofdstukjes en valt met de deur in huis . Hoofdstuk één probeert de (christelijke) misverstanden omtrent de uitdrukking ‘Abba – Vater’ weg te nemen. Uit de vertaling van dit hoofdstukje (met toestemming van de uitgever gepubliceerd in het PKN-magazine ‘Kerk & Israël Onderweg’, december 2017) neem ik de volgende zinsneden over:

‘Abba’ is (…) de gebruikelijke aanduiding waarmee volwassen Joden zich ten tijde van Jezus zowel tot hun eigen vader richtten als tot God (wat nog altijd zo is in het Jodendom). ‘Abba’ komt voor in Griekse Bijbelvertalingen van Joden. Maar ook in andere vroeg-Joodse geschriften. In farizese en rabbijnse gebedenboeken. En in de Targoems, de Joods-Aramese Bijbelcommentaren en -vertalingen uit die tijd. Gezien het alledaagse gebruik ervan kun je er dus geen specifiek Godsgetuigenis van Jezus van Nazaret in zien. De woordcombinatie “Abba, patér” (“Abba-vader” – alleen in deze combinatie komt Abba in het Nieuwe Testament voor; naast Marc. nog tweemaal bij Paulus: Rom. 8:15; Gal. 4:6) is wellicht een bewuste tegenhanger geweest van het wijdverbreide “Zeus, patér” in het Romeinse Rijk. Met de uitdrukking “Abba, patér” hebben christenen uit andere volken in de Griekse cultuurwereld waarschijnlijk geantwoord op de vraag wie dan wel hún God was: de God van Israël.

En onder het kopje ‘Perspectieven’: Het gebruikmaken van de aanroep ‘Abba’ onderscheidt Jezus niet van het Jodendom van zijn dagen, maar verbindt hem er ten diepste mee. Ten tijde van het Hellenisme en de Romeinse bezetting, die een culturele confrontatie met talloos veel andere goden in het Middellandse Zeegebied betekende, verraadt de aanduiding ‘Abba’ geen afkeer van Israëls God, maar juist een zelfbewuste belijdenis van die God, die geen onderwerping verlangt zoals Zeus, maar zijn volk “uit de slavernij in Egypte heeft bevrijd” (Joz. 24:17 o.a.).

1. Paul Petzel en Norbert Reck, ‘Von Abba bis Zorn Gottes. Irrtümer aufklären – das Judentum verstehen’. Patmos Verlag, Ostfildern 2017. 207 blz. ISBN 978-3-8436-0887-9. Prijs € 10, –.