-
Tenach
-
-
- Genesis 01
- Genesis 01: 1 (a)
- Genesis 01: 1 (b)
- Genesis 01: 1 (c)
- Genesis 01: 1-2: 4a
- Genesis 01: 1b
- Genesis 01: 4
- Genesis 01: 5a en 10a
- Genesis 02
- Genesis 02: 15-25
- Genesis 02: 15-3: 9
- Genesis 02: 4-25
- Genesis 02: 4a-24
- Genesis 02: 4b-25
- Genesis 03
- Genesis 03
- Genesis 03: 1-9
- Genesis 04
- Genesis 04
- Genesis 04: 1-6
- Genesis 04: 15b
- Genesis 05
- Genesis 05-09
- Genesis 06
- Genesis 06: 1-4
- Genesis 06: 5-22
- Genesis 07
- Genesis 08
- Genesis 08: 1-14
- Genesis 08: 6-16
- Genesis 09
- Genesis 09
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 10
- Genesis 10-11
- Genesis 11
- Genesis 11: 1
- Genesis 11: 1-9
- Genesis 11: 8-17
- Genesis 12
- Genesis 12-13
- Genesis 12: 1-8
- Genesis 13
- Genesis 14
- Genesis 15-17
- Genesis 15: 17
- Genesis 15: 7-21
- Genesis 16
- Genesis 17
- Genesis 18
- Genesis 18-19
- Genesis 18: 20-33
- Genesis 19
- Genesis 19: 2b, 8
- Genesis 20
- Genesis 20-22
- Genesis 20:16
- Genesis 21
- Genesis 21: 14
- Genesis 21: 9-12a
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22 Samenvatting
- Genesis 22 Vragen
- Genesis 22: 12
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 3
- Genesis 22: 3
- Genesis 22:1
- Genesis 22:1
- Genesis 23
- Genesis 23
- Genesis 23-24
- Genesis 24
- Genesis 24: 11en 29:3
- Genesis 24: 16a
- Genesis 24: 62-63a
- Genesis 24: 63
- Genesis 25
- Genesis 25-28
- Genesis 25: 19-34
- Genesis 25: 22-23a
- Genesis 25: 5-6
- Genesis 25:29, 30a, 33b, 34b
- Genesis 26
- Genesis 26: 1a,6,7a,8
- Genesis 27: 1, 5, 6, 15 en 42
- Genesis 27: 15,17 en 27b
- Genesis 27: 3
- Genesis 28
- Genesis 28: 10-15 en 31: 10-11
- Genesis 28: 10-22
- Genesis 29
- Genesis 29-31
- Genesis 29: 1-30
- Genesis 29: 23, 25-26
- Genesis 30
- Genesis 30: 22-24
- Genesis 31
- Genesis 31: 1-3
- Genesis 31: 30b, 33
- Genesis 32
- Genesis 32 en 33
- Genesis 32-35
- Genesis 32: 23-32
- Genesis 32: 26 en 32
- Genesis 32: 4, 33: 1a
- Genesis 33
- Genesis 34
- Genesis 34: 2-3
- Genesis 34: 24-25
- Genesis 34: 29
- Genesis 35
- Genesis 36
- Genesis 36-38
- Genesis 37
- Genesis 37: 3
- Genesis 37: 5-10
- Genesis 38
- Genesis 38: 14-15
- Genesis 38: 24, 26
- Genesis 39
- Genesis 39: 1-20
- Genesis 39: 10-11
- Genesis 39: 12, 17, 19, 20
- Genesis 39: 6-8a
- Genesis 40
- Genesis 40-50
- Genesis 40: 21ev
- Genesis 41
- Genesis 41
- Genesis 41: 1-27
- Genesis 41: 37-46
- Genesis 41: 40b
- Genesis 42
- Genesis 43
- Genesis 44
- Genesis 45
- Genesis 45: 1-15
- Genesis 46
- Genesis 47
- Genesis 48
- Genesis 49
- Genesis 49: 33 – 50: 26
- Genesis 50
- Genesis 50: 22-26
- Overige exegese (134) Invouwen
-
- Exodus 01
- Exodus 01-02
- Exodus 02: 1-10
- Exodus 02: 11-25
- Exodus 03-04
- Exodus 03: 1-15
- Exodus 03: 1-22
- Exodus 04: 1-31
- Exodus 06: 1-8
- Exodus 07: 14 – 12: 30
- Exodus 12-15
- Exodus 14: 9-14
- Exodus 16-18
- Exodus 17: 1-7
- Exodus 19-20
- Exodus 19: 1-11
- Exodus 20: 1-17
- Exodus 22: 20-26
- Exodus 23: 19
- Exodus 24: 12-18
- Exodus 30: 11-16
- Exodus 32-34
- Exodus 32: 7-14 (1)
- Exodus 32: 7-14 (2)
- Exodus 34: 27-35
- Exodus 34: 33-35
- Exodus 34: 4-9
- Overige exegese (12) Invouwen
-
- Deuteronomium 04: 1-2, 9-20
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 05: 6-21
- Deuteronomium 06: 20 – 25
- Deuteronomium 06: 4
- Deuteronomium 10: 12-24
- Deuteronomium 10: 16
- Deuteronomium 13: 2-6
- Deuteronomium 15: 1-11
- Deuteronomium 18: 15-20
- Deuteronomium 24: 17-22
- Deuteronomium 26: 5-11
- Deuteronomium 30: 15-20 (1)
- Deuteronomium 30: 15-20 (2)
- Deuteronomium 30: 9-14
- Deuteronomium 32: 4-40
- Overige exegese (2) Invouwen
-
-
-
- 1 Samuel 01-03
- 1 Samuël 01: 1-20
- 1 Samuel 01: 1-20
- 1 Samuël 02: 1-36
- 1 Samuël 03: 1-10
- 1 Samuel 04
- 1 Samuel 04-05
- 1 Samuel 05
- 1 Samuel 06
- 1 Samuel 08
- 1 Samuel 09-10
- 1 Samuel 11
- 1 Samuel 12-15
- 1 Samuel 16
- 1 Samuël 16: 1-13
- 1 Samuel 17
- 1 Samuel 18-20
- 1 Samuel 21
- 1 Samuel 21-23
- 1 Samuël 24
- 1 Samuel 24-26
- 1 Samuel 28-31
- Overige exegese (7) Invouwen
-
- Jesaja 01: 18-26
- Jesaja 06: 1-8
- Jesaja 07: 10-17
- Jesaja 08: 23 – 09: 6
- Jesaja 11: 1-10
- Jesaja 12
- Jesaja 25: 1-6
- Jesaja 25: 1-9
- Jesaja 26: 1-13
- Jesaja 29: 18-24
- Jesaja 30: 15-21
- Jesaja 35: 1-10
- Jesaja 40: 1-11
- Jesaja 40: 12-25
- Jesaja 41: 17-20
- Jesaja 42: 1-7
- Jesaja 43: 1-12
- Jesaja 43: 9-12
- Jesaja 45: 1-7
- Jesaja 45: 15-19
- Jesaja 45: 20-25
- Jesaja 49: 1-7
- Jesaja 49: 13-18
- Jesaja 50, 52 en 54
- Jesaja 51: 1-6
- Jesaja 51: 9-11
- Jesaja 52: 1-7
- Jesaja 52: 7-10
- Jesaja 55: 6-13
- Jesaja 56: 1-8
- Jesaja 58
- Jesaja 61: 10 - 62: 3
- Jesaja 63: 19-64: 8
- Jesaja 63: 7-14
- Jesaja 65: 17-25
- Jesaja 66: 10-14
- Overige exegese (21) Invouwen
-
-
-
Evangeliën
-
- Johannes 06: 1-15
- Matteüs 01: 18-25
- Matteüs 02: 1-18
- Matteüs 03: 1-12
- Matteüs 03: 13-17
- Matteüs 04: 1-11
- Matteüs 04: 12-22
- Matteüs 05: 1-12
- Matteüs 05: 17-26 en 37
- Matteüs 05: 33-48
- Matteüs 06: 24-34
- Matteüs 09: 36-10:15
- Matteüs 11: 2-11
- Matteüs 11: 25-30
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 24-43
- Matteüs 13: 44-52
- Matteüs 14: 13-21
- Matteüs 15: 21-28
- Matteüs 16: 21-27
- Matteüs 17: 1-9
- Matteüs 17: 14-20
- Matteüs 18: 15-20
- Matteus 18: 21-35
- Matteüs 20: 1-16
- Matteüs 21: 23-32
- Matteüs 21: 33-43
- Matteüs 21: 33-44
- Matteüs 22: 1-14
- Matteüs 22: 15-22
- Matteüs 22: 34-46
- Matteüs 24: 14-34
- Matteüs 25: 1-13
- Matteüs 25: 14-30
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 26: 1-14
- Matteüs 28: 16-20
- Overige exegese (24) Invouwen
-
- Lucas 01: 26-38
- Lucas 02: 1-20
- Lucas 02: 21
- Lucas 02: 36-38
- Lucas 02: 41-52
- Lucas 03: 1-6
- Lucas 04: 1-13
- Lucas 04: 14-21
- Lucas 07: 1-10
- Lucas 07: 11-17
- Lucas 07: 36-50
- Lucas 08: 26-39
- Lucas 08: 4 – 15
- Lucas 09: 28-36
- Lucas 09: 51-62
- Lucas 10: 1-20
- Lucas 10: 23 – 37
- Lucas 10: 25-37
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 11: 1-13
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 32-40
- Lucas 12: 49-56
- Lucas 13: 1-9
- Lucas 13: 22-30
- Lucas 14: 1-11
- Lucas 14: 1,7-14
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 25-33
- Lucas 15: 1-10
- Lucas 15: 11-32
- Lucas 16: 1-8
- Lucas 16: 19-31
- Lucas 18: 1-8
- Lucas 18: 9-14
- Lucas 19: 1-10
- Lucas 19: 41-48
- Lucas 20: 9-19
- Lucas 22: 1-39
- Overige exegese (28) Invouwen
-
- Marcus 01: 1-13
- Marcus 01: 12-15
- Marcus 01: 14-20
- Marcus 02: 23-03
- Marcus 04: 26-34
- Marcus 04: 35-41
- Marcus 05: 25-34
- Marcus 06: 30-44
- Marcus 06: 45-52
- Marcus 07: 1-23
- Marcus 07: 24-30
- Marcus 07: 31-37
- Marcus 08: 1-21
- Marcus 08: 22-26
- Marcus 08: 27-9:1
- Marcus 09: 14-29
- Marcus 09: 30-37
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 2-12
- Marcus 10: 46-52
- Marcus 12: 28-34
- Marcus 12: 38-13: 2
- Marcus 9: 2-10
- Overige exegese (11) Invouwen
-
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 19-28
- Johannes 02: 1-11
- Johannes 02: 13-22
- Johannes 03: 1-16
- Johannes 03: 1-21
- Johannes 04: 5-26 (42)
- Johannes 05: 1-18
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 31-59
- Johannes 09
- Johannes 10: 1-10
- Johannes 11: 1-44
- Johannes 12: 20-33
- Johannes 14: 1-14
- Johannes 14: 15-29
- Johannes 15: 1-8
- Johannes 16: 16-24
- Johannes 17: 1-13
- Johannes 20: 1-18
- Johannes 20: 19-23 (31)
- Johannes 21: 1-14
- Lucas 20: 27-38
- Overige exegese (11) Invouwen
-
-
Brieven
-
- Romeinen 01: 1-7
- Romeinen 04: 1-12
- Romeinen 05: 1-11
- Romeinen 05: 12-15
- Romeinen 05: 6-11
- Romeinen 06: 3-4 en 8-11
- Romeinen 08: 09 en 11-13
- Romeinen 08: 14-17
- Romeinen 08: 18-23
- Romeinen 08: 26-27
- Romeinen 08: 28-30
- Romeinen 08: 35 en 37-39
- Romeinen 08: 8-11
- Romeinen 09: 1-5
- Romeinen 10: 8-13
- Romeinen 11: 13-15 en 29-32
- Romeinen 11: 33-36
- Romeinen 12: 1-2
- Romeinen 12: 1-8
- Romeinen 13: 8-10
- Romeinen 13: 8-14
- Romeinen 14: 7-9
- Romeinen 15: 4-13
- Romeinen 16: 25-27
- Overige exegese (9) Invouwen
-
- Hebreeën 01: 1-12
- Hebreeën 01: 1-13
- Hebreeën 03: 1-14
- Hebreeën 04: 12-16
- Hebreeën 05: 1-10
- Hebreeën 05: 1-10 en 06: 9-12
- Hebreeën 07: 23-28
- Hebreeën 09: 11-15
- Hebreeën 10: 1-18
- Hebreeën 10: 19-25 en 36-39
- Hebreeën 11: 1-16
- Hebreeën 11: 17-29
- Hebreeën 12: 1-4
- Hebreeën 12: 22-29
- Hebreeën 12: 5-13
- Hebreeën 13: 1-6
- Overige exegese (1) Invouwen
-
Colofon
Jesaja 08: 23 – 09: 6
God schept licht
Meermalen spreekt, beter: zingt, de profeet Jesaja over een geboorte. Hij doet dat in Jesaja 7, over Immanuël, in Jesaja 8, over Jesaja’s eigen zoon Maher-Salal-Chas-Baz, zie ook de uitspraak in Jesaja 8:18 over kinderen, verder in Jesaja 9, over de zoon met de vier bijzondere kwalificaties, en in Jesaja 11 over de twijg uit de tronk van Isaï. Veelal lezen christenen deze teksten uit Jesaja 7, 9 en 11 als messiaanse profetieën. Een dergelijke interpretatie laat zich bij voorbeeld zien in de vertaling-1951 van het NBG, waar de woorden “Kind” en “Zoon” in Jesaja 9:5 met hoofdletters zijn geschreven.
Israëls profeten waren echter in eerste instantie met hun eigentijdse werkelijkheid bezig. Zij spiegelden de realiteit van hun eigen dagen met de woorden van Tora. Zij lieten zien hoe God in hun eigen tijd werkzaam was.
Jesaja 9
Hier klinkt een danklied. Gezien de perfecta die in Jesaja 9:5 zijn gebruikt: “is geboren”, “is gegeven”, gaat het in Jesaja 9 over een al geboren zoon. Vergelijk het perfectum in Jesaja 7:14: “is zwanger”, en het perfectum in Jesaja 11:1, “komt voort”.
Met dit kind, deze zoon verdrijft God de duisternis waar Jesaja 9:1 van spreekt. Deze duisternis wordt nader getekend in Jesaja 8:16vv. Deze is ontstaan door het zwijgen van de profeten en het afsluiten van de Tora van de samenleving (Jesaja 8:16), het verbergen van Gods aangezicht (Jesaja 8:17). Deze passage zou eigenlijk moeten worden meegelezen, wanneer Jesaja 8:23b-9:6 wordt gelezen. Dan is het voor de lezer/hoorder duidelijk aan welke duisternis God met zijn licht een einde maakt.
We vinden hier dezelfde beweging als die welke later in het boek Jesaja ook in Jesaja 59-60 plaatsvindt. Daar roept men vanuit een wereld van onrecht (Jesaja 59:9a). Men noemt die wereld “duister”, “donker” (Jesaja 59:9b). Dan klinkt aan het begin van Jesaja 60 de oproep: “Sta op en schitter, je licht is gekomen.” Ook daar is Gods bevrijding al realiteit, gezien de perfecta in Jesaja 60:1.
In deze teksten ontdekken we de beweging die ook in Genesis 1 te zien is, waar God de duisternis van Genesis 1:2 opzij zet met zijn machtswoord: “Er moet licht zijn.” (Genesis 1:3).
In Jesaja 9 is Gods licht een koninklijke mens die medewerker is aan Gods heil in de wereld. Deze passage is nauw te verbinden aan andere passages over koninklijke gestalten: zie daarvoor het verband van Jesaja 9:1 met 2 Samuël 23:4, van Jesaja 9:2 met Psalm 21:2, van Jesaja 9:4 met 2 Samuël 23:6-7.
Men -of God- noemt de naam van de zoon (Jesaja 9:5), zoals de Eeuwige Israëls naam bevrijdend roept (Jesaja 43:1). Ook hier klinkt dit noemen/roepen van de naam in het kader van een bevrijdingslied.
Met vier titels wordt deze zoon benoemd:
– “Wonder van beslissingen nemen / beleid”. In Jesaja 25:1 vinden we dezelfde twee Hebreeuwse begrippen “wonder” en “raadsbesluit” bij elkaar.
– “Machtige held”
– De derde naam (אביעד) wordt zeer verschillend vertaald als gevolg van welk begrip עד men hanteert: het woord kan voor “tijd” gebruikt worden (Het Hebräisches und Aramäisches Lexikon van Ludwig Koehler en Walter Baumgartner geeft: “dauernde Zukunft”), maar kan ook “buit” betekenen. Vele vertalingen kiezen voor de eerste optie, bijvoorbeeld: “Eeuwige vader” (NBG1951; NBV21), “Vader voor eeuwig” (Willibrordvertaling1995). Buber-Rosenzweig kozen voor de tweede betekenis: “Vater des Siegesgewinns”.
– “Vorst van de heelmaking”: שלום, heelheid, welzijn, vrede.
Meermalen is geprobeerd om een vijfde naam te ontdekken, waarbij een grote rol speelde dat in het eerste woord van Jesaja 9:6 (לםרבה) een slot-mem voorkomt. Ook is de parallel gemaakt met het Egyptische ritueel sinds het Middenrijk, waarbij de nieuw aantredende farao vijf troonnamen (“grote namen”) ontving (G. von Rad). Volgens W. Zimmerli in het hieronder genoemde artikel moet men vasthouden aan vier namen, in twee blokken van twee verdeeld.
Van belang is te noteren dat de hier voor de zoon gebruikte samenstelling אל גבור meermalen voor God wordt gebruikt: Deuteronomium 10:17; Nehemia 9:32; (Psalm 24:8); Jesaja 10:21; Jeremia 32:18. Wanneer deze termen ook voor een menselijke figuur worden gebruikt, duidt de profeet wellicht op het feit dat de koninklijke gestalte in zijn heersen een afbeelding van God moet zijn. De koninklijke gestalte wordt in Jesaja 9:5 geen “koning” genoemd, maar שר, “Vertreter des Königs”, bevelhebber.
Op meerdere manieren geeft Jesaja 9:6 een uitleg van de vier namen. In dit vers wordt al in het begin het woord שלום herhaald: “eindeloos het welzijn, de vrede”. Een wonder van beslissingen nemen/beleid is de koninklijke gestalte door zijn recht en gerechtigheid. Tweemaal wordt hier gesproken over een blijvende situatie, in het “zonder einde” en het “van nu tot in eeuwigheid”.
Dat de vrede en het recht en de gerechtigheid blijvend zijn wordt met een sterke stellende slotzin uitgesproken. Dit blijvende van de vrede, het recht en de gerechtigheid is een belofte, blijkens het gebruik van een imperfectum in deze slotzin. De Eeuwige wordt in dit vers benoemd met de naam van zijn betrokkenheid, JHWH, en van zijn macht: “HEER van de legermachten”.
Men zou kunnen veronderstellen dat Jesaja dit lied zingt over koning Hizkia, de laatste koning onder wie hij optreedt (Jesaja 1:1). Van hem wordt immers in 2 Koningen 18:1-12 een zeer positief portret geschilderd. Onder zijn regering bleef Jeruzalem uit de handen van de Assyriërs (2 Koningen 19:20-36; Jesaja 37:21-37). Mogelijk doelt Jesaja op zijn troonsbestijging. Psalm 2 zingt over de inauguratie van de koning met de woorden: “Jij bent mijn zoon, / Ik heb je vandaag verwekt.” De begrippen “beleid” en “kracht” worden in Jesaja 36:5 in relatie tot Hizkia gebruikt.
Herlezen
Deze teksten zijn in nieuwtestamentische tijden herlezen en op Jezus betrokken. In Hem is het messiaanse patroon van de koninklijke gestalte van Jesaja 9 herkend.
W. Zimmerli, ‘Vier oder fünf Thronnamen des messianischen Herrschers von Jes. IX 5b.6’, Vetus Testamentum 22 (1972) 249-252
Adri van der Wal
afgerond: 14 december 2022