-
Tenach
-
-
- Genesis 01
- Genesis 01: 1 (a)
- Genesis 01: 1 (b)
- Genesis 01: 1 (c)
- Genesis 01: 1-2: 4a
- Genesis 01: 1b
- Genesis 01: 4
- Genesis 01: 5a en 10a
- Genesis 02
- Genesis 02: 15-25
- Genesis 02: 15-3: 9
- Genesis 02: 4-25
- Genesis 02: 4a-24
- Genesis 02: 4b-25
- Genesis 03
- Genesis 03
- Genesis 03: 1-9
- Genesis 04
- Genesis 04
- Genesis 04: 1-6
- Genesis 04: 15b
- Genesis 05
- Genesis 05-09
- Genesis 06
- Genesis 06: 1-4
- Genesis 06: 5-22
- Genesis 07
- Genesis 08
- Genesis 08: 1-14
- Genesis 08: 6-16
- Genesis 09
- Genesis 09
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 09: 8-17
- Genesis 10
- Genesis 10-11
- Genesis 11
- Genesis 11: 1
- Genesis 11: 1-9
- Genesis 11: 8-17
- Genesis 12
- Genesis 12-13
- Genesis 12: 1-8
- Genesis 13
- Genesis 14
- Genesis 15-17
- Genesis 15: 17
- Genesis 15: 7-21
- Genesis 16
- Genesis 17
- Genesis 18
- Genesis 18-19
- Genesis 18: 20-33
- Genesis 19
- Genesis 19: 2b, 8
- Genesis 20
- Genesis 20-22
- Genesis 20:16
- Genesis 21
- Genesis 21: 14
- Genesis 21: 9-12a
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22
- Genesis 22 Samenvatting
- Genesis 22 Vragen
- Genesis 22: 12
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 13
- Genesis 22: 3
- Genesis 22: 3
- Genesis 22:1
- Genesis 22:1
- Genesis 23
- Genesis 23
- Genesis 23-24
- Genesis 24
- Genesis 24: 11en 29:3
- Genesis 24: 16a
- Genesis 24: 62-63a
- Genesis 24: 63
- Genesis 25
- Genesis 25-28
- Genesis 25: 19-34
- Genesis 25: 22-23a
- Genesis 25: 5-6
- Genesis 25:29, 30a, 33b, 34b
- Genesis 26
- Genesis 26: 1a,6,7a,8
- Genesis 27: 1, 5, 6, 15 en 42
- Genesis 27: 15,17 en 27b
- Genesis 27: 3
- Genesis 28
- Genesis 28: 10-15 en 31: 10-11
- Genesis 28: 10-22
- Genesis 29
- Genesis 29-31
- Genesis 29: 1-30
- Genesis 29: 23, 25-26
- Genesis 30
- Genesis 30: 22-24
- Genesis 31
- Genesis 31: 1-3
- Genesis 31: 30b, 33
- Genesis 32
- Genesis 32 en 33
- Genesis 32-35
- Genesis 32: 23-32
- Genesis 32: 26 en 32
- Genesis 32: 4, 33: 1a
- Genesis 33
- Genesis 34
- Genesis 34: 2-3
- Genesis 34: 24-25
- Genesis 34: 29
- Genesis 35
- Genesis 36
- Genesis 36-38
- Genesis 37
- Genesis 37: 3
- Genesis 37: 5-10
- Genesis 38
- Genesis 38: 14-15
- Genesis 38: 24, 26
- Genesis 39
- Genesis 39: 1-20
- Genesis 39: 10-11
- Genesis 39: 12, 17, 19, 20
- Genesis 39: 6-8a
- Genesis 40
- Genesis 40-50
- Genesis 40: 21ev
- Genesis 41
- Genesis 41
- Genesis 41: 1-27
- Genesis 41: 37-46
- Genesis 41: 40b
- Genesis 42
- Genesis 43
- Genesis 44
- Genesis 45
- Genesis 45: 1-15
- Genesis 46
- Genesis 47
- Genesis 48
- Genesis 49
- Genesis 49: 33 – 50: 26
- Genesis 50
- Genesis 50: 22-26
- Overige exegese (134) Invouwen
-
- Exodus 01
- Exodus 01-02
- Exodus 02: 1-10
- Exodus 02: 11-25
- Exodus 03-04
- Exodus 03: 1-15
- Exodus 03: 1-22
- Exodus 04: 1-31
- Exodus 06: 1-8
- Exodus 07: 14 – 12: 30
- Exodus 12-15
- Exodus 14: 9-14
- Exodus 16-18
- Exodus 17: 1-7
- Exodus 19-20
- Exodus 19: 1-11
- Exodus 20: 1-17
- Exodus 22: 20-26
- Exodus 23: 19
- Exodus 24: 12-18
- Exodus 30: 11-16
- Exodus 32-34
- Exodus 32: 7-14 (1)
- Exodus 32: 7-14 (2)
- Exodus 34: 27-35
- Exodus 34: 33-35
- Exodus 34: 4-9
- Overige exegese (12) Invouwen
-
- Deuteronomium 04: 1-2, 9-20
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 04: 32-40
- Deuteronomium 05: 6-21
- Deuteronomium 06: 20 – 25
- Deuteronomium 06: 4
- Deuteronomium 10: 12-24
- Deuteronomium 10: 16
- Deuteronomium 13: 2-6
- Deuteronomium 15: 1-11
- Deuteronomium 18: 15-20
- Deuteronomium 24: 17-22
- Deuteronomium 26: 5-11
- Deuteronomium 30: 15-20 (1)
- Deuteronomium 30: 15-20 (2)
- Deuteronomium 30: 9-14
- Deuteronomium 32: 4-40
- Overige exegese (2) Invouwen
-
-
-
- 1 Samuel 01-03
- 1 Samuël 01: 1-20
- 1 Samuel 01: 1-20
- 1 Samuël 02: 1-36
- 1 Samuël 03: 1-10
- 1 Samuel 04
- 1 Samuel 04-05
- 1 Samuel 05
- 1 Samuel 06
- 1 Samuel 08
- 1 Samuel 09-10
- 1 Samuel 11
- 1 Samuel 12-15
- 1 Samuel 16
- 1 Samuël 16: 1-13
- 1 Samuel 17
- 1 Samuel 18-20
- 1 Samuel 21
- 1 Samuel 21-23
- 1 Samuël 24
- 1 Samuel 24-26
- 1 Samuel 28-31
- Overige exegese (7) Invouwen
-
- Jesaja 01: 18-26
- Jesaja 06: 1-8
- Jesaja 07: 10-17
- Jesaja 08: 23 – 09: 6
- Jesaja 11: 1-10
- Jesaja 12
- Jesaja 25: 1-6
- Jesaja 25: 1-9
- Jesaja 26: 1-13
- Jesaja 29: 18-24
- Jesaja 30: 15-21
- Jesaja 35: 1-10
- Jesaja 40: 1-11
- Jesaja 40: 12-25
- Jesaja 41: 17-20
- Jesaja 42: 1-7
- Jesaja 43: 1-12
- Jesaja 43: 9-12
- Jesaja 45: 1-7
- Jesaja 45: 15-19
- Jesaja 45: 20-25
- Jesaja 49: 1-7
- Jesaja 49: 13-18
- Jesaja 50, 52 en 54
- Jesaja 51: 1-6
- Jesaja 51: 9-11
- Jesaja 52: 1-7
- Jesaja 52: 7-10
- Jesaja 55: 6-13
- Jesaja 56: 1-8
- Jesaja 58
- Jesaja 61: 10 - 62: 3
- Jesaja 63: 19-64: 8
- Jesaja 63: 7-14
- Jesaja 65: 17-25
- Jesaja 66: 10-14
- Overige exegese (21) Invouwen
-
-
-
Evangeliën
-
- Johannes 06: 1-15
- Matteüs 01: 18-25
- Matteüs 02: 1-18
- Matteüs 03: 1-12
- Matteüs 03: 13-17
- Matteüs 04: 1-11
- Matteüs 04: 12-22
- Matteüs 05: 1-12
- Matteüs 05: 17-26 en 37
- Matteüs 05: 33-48
- Matteüs 06: 24-34
- Matteüs 09: 36-10:15
- Matteüs 11: 2-11
- Matteüs 11: 25-30
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 1-23
- Matteüs 13: 24-43
- Matteüs 13: 44-52
- Matteüs 14: 13-21
- Matteüs 15: 21-28
- Matteüs 16: 21-27
- Matteüs 17: 1-9
- Matteüs 17: 14-20
- Matteüs 18: 15-20
- Matteus 18: 21-35
- Matteüs 20: 1-16
- Matteüs 21: 23-32
- Matteüs 21: 33-43
- Matteüs 21: 33-44
- Matteüs 22: 1-14
- Matteüs 22: 15-22
- Matteüs 22: 34-46
- Matteüs 24: 14-34
- Matteüs 25: 1-13
- Matteüs 25: 14-30
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 25: 31-46
- Matteüs 26: 1-14
- Matteüs 28: 16-20
- Overige exegese (24) Invouwen
-
- Lucas 01: 26-38
- Lucas 02: 1-20
- Lucas 02: 21
- Lucas 02: 36-38
- Lucas 02: 41-52
- Lucas 03: 1-6
- Lucas 04: 1-13
- Lucas 04: 14-21
- Lucas 07: 1-10
- Lucas 07: 11-17
- Lucas 07: 36-50
- Lucas 08: 26-39
- Lucas 08: 4 – 15
- Lucas 09: 28-36
- Lucas 09: 51-62
- Lucas 10: 1-20
- Lucas 10: 23 – 37
- Lucas 10: 25-37
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 10: 38-42
- Lucas 11: 1-13
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 13-21
- Lucas 12: 32-40
- Lucas 12: 49-56
- Lucas 13: 1-9
- Lucas 13: 22-30
- Lucas 14: 1-11
- Lucas 14: 1,7-14
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 12-24
- Lucas 14: 25-33
- Lucas 15: 1-10
- Lucas 15: 11-32
- Lucas 16: 1-8
- Lucas 16: 19-31
- Lucas 18: 1-8
- Lucas 18: 9-14
- Lucas 19: 1-10
- Lucas 19: 41-48
- Lucas 20: 9-19
- Lucas 22: 1-39
- Overige exegese (28) Invouwen
-
- Marcus 01: 1-13
- Marcus 01: 12-15
- Marcus 01: 14-20
- Marcus 02: 23-03
- Marcus 04: 26-34
- Marcus 04: 35-41
- Marcus 05: 25-34
- Marcus 06: 30-44
- Marcus 06: 45-52
- Marcus 07: 1-23
- Marcus 07: 24-30
- Marcus 07: 31-37
- Marcus 08: 1-21
- Marcus 08: 22-26
- Marcus 08: 27-9:1
- Marcus 09: 14-29
- Marcus 09: 30-37
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 1-16
- Marcus 10: 2-12
- Marcus 10: 46-52
- Marcus 12: 28-34
- Marcus 12: 38-13: 2
- Marcus 9: 2-10
- Overige exegese (11) Invouwen
-
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 1-14
- Johannes 01: 19-28
- Johannes 02: 1-11
- Johannes 02: 13-22
- Johannes 03: 1-16
- Johannes 03: 1-21
- Johannes 04: 5-26 (42)
- Johannes 05: 1-18
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 1-11
- Johannes 08: 31-59
- Johannes 09
- Johannes 10: 1-10
- Johannes 11: 1-44
- Johannes 12: 20-33
- Johannes 14: 1-14
- Johannes 14: 15-29
- Johannes 15: 1-8
- Johannes 16: 16-24
- Johannes 17: 1-13
- Johannes 20: 1-18
- Johannes 20: 19-23 (31)
- Johannes 21: 1-14
- Lucas 20: 27-38
- Overige exegese (11) Invouwen
-
-
Brieven
-
- Romeinen 01: 1-7
- Romeinen 04: 1-12
- Romeinen 05: 1-11
- Romeinen 05: 12-15
- Romeinen 05: 6-11
- Romeinen 06: 3-4 en 8-11
- Romeinen 08: 09 en 11-13
- Romeinen 08: 14-17
- Romeinen 08: 18-23
- Romeinen 08: 26-27
- Romeinen 08: 28-30
- Romeinen 08: 35 en 37-39
- Romeinen 08: 8-11
- Romeinen 09: 1-5
- Romeinen 10: 8-13
- Romeinen 11: 13-15 en 29-32
- Romeinen 11: 33-36
- Romeinen 12: 1-2
- Romeinen 12: 1-8
- Romeinen 13: 8-10
- Romeinen 13: 8-14
- Romeinen 14: 7-9
- Romeinen 15: 4-13
- Romeinen 16: 25-27
- Overige exegese (9) Invouwen
-
- Hebreeën 01: 1-12
- Hebreeën 01: 1-13
- Hebreeën 03: 1-14
- Hebreeën 04: 12-16
- Hebreeën 05: 1-10
- Hebreeën 05: 1-10 en 06: 9-12
- Hebreeën 07: 23-28
- Hebreeën 09: 11-15
- Hebreeën 10: 1-18
- Hebreeën 10: 19-25 en 36-39
- Hebreeën 11: 1-16
- Hebreeën 11: 17-29
- Hebreeën 12: 1-4
- Hebreeën 12: 22-29
- Hebreeën 12: 5-13
- Hebreeën 13: 1-6
- Overige exegese (1) Invouwen
-
Colofon
1 Samuel 21-23
Onderstaande tekst werd eerder gepubliceerd in “Van Ver Halen, een verhaal achter de bijbelverhalen”, Meinema 2005.
Dr. Piet van Midden doceert Hebreeuws aan de Tilburg School of Catholic Theology, afdeling Bijbelwetenschappen en Kerkgeschiedenis. Hij is op social media actief met een dagelijkse snelcursus Hebreeuws, is schrijver, uitgever en adviseert de reisorganisatie High Flight International.
OP DE VLUCHT (I Samuel 21-23)
In de hoofdstukken die nu volgen is David op de vlucht voor Saul. Als je de verhalen historiserend leest, zou je kunnen zeggen: hier jaagt Saul David in de handen van de vijand en geeft hem onbedoeld een enorme terreinkennis en een netwerk in de woestijn. Bovendien komen er vierhonderd (22:2; later zeshonderd, 23:13) mannen naar hem toe die Saul hem in feite toespeelt en die hem later in het koninklijke zadel zullen helpen en houden. Maar als je de hoofdstukken theologisch leest, zoals wij hier in dit boek doen, dan zie je wat anders: ‘Koning Incognito’, zoekend naar een veilig plekje om zijn hoofd neer te leggen. Dan is het een verhaal over verraad. De gezalfde heeft geen plek om zijn hoofd neer te leggen.
In hoofdstuk 21 komt hij in Nob, waar hij daar de vigerende priester Achimelek met een smoes om de tuin leidt en onder druk zet om brood te geven. De priester heeft er de nodige moeite mee omdat hij alleen maar ‘heilig brood’ heeft, toonbrood dat wekelijks in het heiligdom wordt neergelegd en daarna door de priesters wordt gegeten. Dat kan alleen als je niet bij een vrouw geslapen hebt en David erkent dat meteen: soldaten als hij slapen niet bij een vrouw. Hij voert immers een heilige oorlog, in zijn eentje tegen Saul. Hij vraagt ook wapens en krijgt zijn eigen zwaard terug: het zwaard van Goliat! Wie historiserend leest, begrijpt er met 17:54 in het achterhoofd niet veel meer van, maar theologisch is het helder: het zwaard van Goliat geeft aan wie de Filistijnen heeft verslagen en bij wie dat zwaard in de prijzenkast thuishoort: bij de ware koning.
In een tussenzin die verder niet wordt vervolgd, wordt ene Doëg, een Edomiet, geïntroduceerd, een van de dienaren van Saul. Hij is daar in Nob ‘afgezonderd’ voor het aangezicht van de Heer, lezen we. Hij leidt dus een soort monnikenbestaan. Saul houdt er dus wonderlijke kostgangers op na, want een Edomiet is niet de eerste die je in een Israëlitische tempel verwacht.
David vlucht alweer verder, naar Gat, een van de Filistijnse steden, waar hij levensgevaar loopt en er alleen maar uit kan komen door zich als een waanzinnige aan te stellen. De Filistijnse koning Akis kan alleen maar roepen:
‘Heb ik een tekort aan gekken dat jullie deze (man) brengen om bij mij uit te razen…?’ (21:16)
In het Hebreeuws staat voor ‘gekken’ mesjoegiem, ‘mesogge mensen’ en je ziet de latere lezers gniffelen: ‘Inderdaad, mesjogge Filistijnen genoeg daar bij Akis…’
David vlucht alweer door en zoekt een onderkomen in de spelonk van Adullam (22:1). Het verblijf daar heeft twee psalmopschriften gehaald: Psalm 57 en 142. De spelonk blijft dus spelen in het leven van David, het is er een geïntegreerd onderdeel van. De latere oppermachtige David verdoezelt het verleden niet, hij blijft ook in zijn grootheid de man die voor zijn ouders moet bedelen om een veilig plekje in het buitenland, in Moab (22:3-4). En er komen allerlei lieden naar hem toe die zich in de nesten hebben gewerkt. Waarom komen zij? Niet om David te helpen maar om bij hem hulp te zoeken. Hij ‘oefent’ in zekere zin het koningschap op hen, hij wordt hun ‘vorst’. Dat is meer dan ‘aanvoerder’, het tendeert al naar ‘koning’ maar dat staat er nog net niet!
Saul zakt inmiddels verder af. Hij zit te Gibea onder de tamarisk, de heilige boom, dat wil zeggen dat hij op zijn rechterstoel zit, een van de functies van de koning (vgl Ri. 4:5).
Saul, de rechter, speelt met zijn speer… Die speer heeft David al enige keren naar zijn hoofd gehad en nu is het wantrouwen ten aanzien van zijn zoon Jonatan zo gegroeid, dat hij een samenspanning vermoedt. De naam Jonatan valt trouwens niet. De broeders in Betlehem wordt gevraagd verraad te plegen maar niemand doet het, niemand heeft de koning iets verteld.
Dat zit anders met Doëg, de Edomiet. Hij verraadt Achimelek, de priester van Nob, die aan David in goed vertrouwen brood en het zwaard van Goliat heeft gegeven. Dat wordt Achimelek fataal. Saul moordt de priesters van Nob uit (22:18), ‘vijfentachtig man die een linnen lijfrok droegen.’ Hij gaat nog een stap verder:
‘Hij sloeg ook Nob, de stad van deze priesters, met het scherp van het zwaard, van man tot vrouw, van kinderen tot zuigelingen, zelfs de ossen en ezels, en de schapen, met het scherp het zwaard’ (22:19).
Koning Saul doet alsof hij Nob met de ban slaat, maar er is geen sprake van een heilige oorlog. Het is een broederoorlog en de gezalfde is de koning van de kindermoord geworden. Een man ontkomt: Abjatar, de zoon van Achimelek. We zullen hem later terugvinden als een van de belangrijkste priesters van David. Volgens 23:6 heeft hij de efod meegenomen. Dat moeten we hier lezen als een orakelmantel, die de priester aantrok bij het geven van orakels, al dan niet voorzien van een orakelmasker, terafiem.
David vlucht weer verder: naar Keïla, waar hij de stad ontzet omdat de Filistijnen daar de dorsvloeren leegroven. Het zijn steeds weer die Filistijnen die David tegenkomt. Zijn mannen zijn bang de slag met de Filistijnen aan te gaan, maar ‘David vraagt de Heer’ (23:2.4). Zo doet de koning in spe dat: die strijdt niet zijn eigen strijd maar die van de Heer. Die komt op voor de arme, die geen hulp heeft, thema’s die steeds terugkeren.
En in die messiaanse taak wordt hij doorlopend gestoord. Verraad blokkeert hem. Hij heeft de inwoners van Keïla bevrijd, maar zullen zij hem niet verraden aan Saul? Antwoord: inderdaad (23:12). Hij moet dus blijven zwerven, nu weer naar de woestijn Zif. De enige betrouwbare partner, afgezien van zijn eigen mannen, is Jonatan! (23:16). Wéér wordt een verbond gesloten, wéér worden Davids aanspraken op de troon bevestigd. Nu horen we zelfs dat Jonatan zichzelf op een plek ziet onder David! (23:17).
De Zifieten verraden op hun beurt David. Opnieuw moet gezegd dat de ordening van de verhalen op het eerste gezicht een wat rommelige indruk maakt. De Zifieten zeggen in 23:19:
‘Weet u wel dat David zich bij ons verborgen houdt in de vestingen bij Choresa, op de heuvel van Hakila, die aan de zuidkant van de wildernis ligt?’
En in 26:1 lijkt dat op dezelfde gebeurtenis te slaan. In zekere zin wordt het verhaal in hoofdstuk 23 niet afgemaakt: Saul moet zich ijlings terugtrekken omdat de Filistijnen op zijn thuisfront huishouden. In zekere zin redden die David. Het past in deze geweldige opsomming van intriges, een compilatie van vlucht, verraad en vriendschap.