Geboren onder een goed gesternte

De wijzen wisten genoeg af van het gesternte waaronder Jezus geboren was om er een lange reis voor over te hebben, vanuit Babel (of verder Oost) naar Bethlehem. Astrologen waren het en toen was astrologie serieuze wetenschap. De ster die je geboorte beheerst zegt veel over je verdere leven, wat je bent en wat je wordt, zo dacht men.

De ster: een planeet of een sterrenbeeld, daar waren verschillende ideeën over, maar in het Aramees heet het allebei mazzal. Vandaar de wens ‘mazzel tov’ dus: een goed gesternte, dat brengt geluk.

Een probleem was wel dat het systeem niet erg goed klopte, en vooral dat voor de vrijheid van de mens geen ruimte was. Wie onder Mercurius geboren wordt is een geleerde of een handelaar of een dief, zei men. Maar moet dat? Ben je zelf nog verantwoordelijk voor je keuzes, als je lot zo vastligt? In het Talmoedtractaat Sjabbat (156a) discussiëren de rabbi’s erover: is Israël ook gebonden door die invloeden van de sterren? Ze wijzen dat af: als een Israëliet gerechtigheid doet, dan hebben de sterren geen macht over hem.

En ze vertellen van de dochter van Rabbi Akiva: een waarzegger voorspelt haar dat een slang haar op haar bruiloft zal doden, dat staat in de sterren. Maar bij het kleden steekt ze een speld in de muur en doodt toevallig de slang. Waarom ontkomt ze zo aan haar lot?
Omdat ze een bedelaar haar portie heeft gegeven. Barmhartigheid is meer dan het lot, en de rabbi’s citeren Spreuken 10:2 ‘rechtvaardigheid redt van de dood’.

De vraag is nog steeds actueel: in hoeverre word ik bepaald door de omstandigheden, door mijn lot of mijn milieu? Het antwoord blijft ook actueel: je kunt altijd kiezen, wat je binnen de gegeven ruimte doet, en het maakt heel veel uit hoe je kiest. Wie kiest voor Tora, kiest voor leven. Wie kiest voor horen en doen van gerechtigheid, dat is zorg voor de naaste, die groeit tot mens, beeld van God, en Jezus is daarin ons grote voorbeeld.

Wybrand Ganzevoort

gepubliceerd 2006