Joods leven in Moskou

Niet ver van het Kremlin is de oudste synagoge van Moskou te vinden. De Choralnaya Synagoge, een indrukwekkend gebouw in neo-classicistische stijl. De oudste van Moskou – toch gaat de stichting er van niet verder terug dan tot 1887. Tot die tijd mochten Joden zich niet in Moskou vestigen. Tsaar Alexander III – hoewel geen jodenvriend – gaf enkele Joden, die zich voor hem zeer verdienstelijk hadden gemaakt, toestemming zich in Moskou te vestigen. Dat zij niet de armste waren is te zien aan de synagoge die zij stichtten. Toch duurde het door allerlei tegenwerking tot 1906 voor hij ingewijd kon worden. Daarna is deze altijd in gebruik gebleven. Ook tijdens de Sovjetperiode was hij altijd open hoewel sommige gedeelten geannexeerd werden voor wereldse doeleinden. In begin van der 21e eeuw is hij uitvoerig gerestaureerd, zodat in 2006 het eeuwfeest groots gevierd kon worden.
Bij mijn bezoek word ik hartelijk maar onverstaanbaar ontvangen. Ik mag overal kijken en foto’s maken in de prachtige zaal. Ik hoor en zie op verschillende plaatsen groepjes lernen. Gelukkig ontmoet ik iemand die wat engels spreekt.. Op mijn vraag hoe deze Ashkenazische synagoge aan zijn naam komt vertelt hij dat er onder dit dak nog twee synagoges zijn: een Sefardische en een Kaukasische. Tijdens de sabbatsvieringen hoor je ze alle drie tegelijk en dat levert prachtig gezang op. Helaas heb ik niet de gelegenheid om de waarheid hiervan te ervaren. Na enig zoeken vind ik een evenzeer prachtige kleine synagoge: de Sefardische. En als ik de trap opklim naar de (vrouwen)galerijen bevind ik mij ineens voor de openstaande deur van de intieme Kaukasische synagoge.
In een folder, die mij in het kleine winkeltje wordt aangereikt, wordt vol trots meegedeeld dat deze synagoge het centrum is van religieus en sociaal Joods leven in Rusland: het Russisch Joods Congres. Maar er is nog een tweede centrum. In het boek van Maurice Swirc: Altijd mazzel, over Joodse gemeenschappen in allerlei landen (een aanrader dat boek!) wordt verteld hoe er naast deze Asjkenazische gemeenschap ook een chassidische is gekomen, gestimuleerd door de Chabadbeweging die vanuit New York rabbijnen uitzendt om geseculariseerde Joden weer ‘de gebedsmantel om te leggen’. Zij heeft evenzeer haar centrum in Moskou, waar zij in 1999 de Federatie van Joodse gemeenschappen heeft opgericht. Omdat het Joods Congres te onafhankelijk en te kritisch was, wordt die Gemeenschap door de overheid als vertegenwoordiger van de Joden in Rusland erkend en gesubsidieerd.

Piet Warners

gepubliceerd 2011