-
Jodendom algemeen
- Chanoeka
- Vroege chassidiem
- Uw wil geschiede
- Recht en Gerechtigheid
- Ritueel slachten: dieronvriendelijk?
- Bekentenis
- Traditie en Leerhuis
- Menora en Chanoekia
- Chagall en de Bijbelse verhalen
- Tafelgebeden
- De priesterlijke zegen - Numeri 6:24-29
- Mimoena
- Bevrijding... waartoe? De boodschap van Pesach
- Joods leerhuis: een traditie van permanent leren
- “Niet joden, maar Joden”
- Lankmoedigheid
- Joods bidden (3): Het achttiengebed
- (Joods) bidden (2): formuliergebeden
- (Joods) bidden: hoe bidden?
- Jeruzalem - stad van vele namen
- Joodse vrouwen en de Tora studie
- Het Volk van het Boek
- Messiasverwachting
- Op bezoek in de synagoge
- De Sadduceeën – de partij van Toen en Poen
- Tefilien
- Schrijf het aan je poorten
- De talliet
- Gedachtenis aan de gestorvenen
- Kasjroet – kieskeurig leven
- Maanden en jaren
- Dat wij zijn als kaarsen brandend op sjabbat
- Sjabbat
- Rosj Hasjana: Joods Nieuwjaar
- Jom Kippoer: Grote Verzoendag
- Soekot: Loofhuttenfeest
- Simchat Tora: Vreugde der Wet
- Chanoeka: feest van de Tempelvernieuwing
- Poeriem: Lotenfeest
- Poeriem
- Pesach: Joods Pasen
- Bevrijding... waartoe? De boodschap van Pesach
- De vijftig dagen tussen Pesach en Sjavoeot
- Lag Ba'omer
- Sjavoeot: Wekenfeest
- Weken van troost en inkeer
- De Davidster
- Geen amulet
- Op je hart binden
- Franje die ertoe doet
- Het keppeltje
- Het servies
- ‘Op het leven!’... of ‘Daar ga je!’...
- Jad
- "De binding van Isaäk"
- De Farizeeën - Hoeders van het Verbond
- De Essenen
- De Messias moet nog komen
- Een Joodse jongen - besnijdenis
- Een Joodse jongen - bar mitswa
- Geboren onder een goed gesternte
- Zuiver eten
- De WIZO
- Over gebed en ‘kawwana’ (innerlijke toewijding)
- Een Joodse jongen - lossen van de eerstgeborene
- Overige (50) Invouwen
-
Joods leven
-
Kalender
- TISJA BE’AV, een treurdag in de zomer
- Pinksteren : ‘gewoon’ Joods
- Dak (soekot)
- Weken van troost en inkeer
- Toe bisj’vat, ‘het nieuwjaar voor de bomen’
- Jom Hasjoa
- Het leven van de tijd tussen Maan en Zon
- Vreugde der Wet
- Nieuwe maan
- Zuurdesem
- Jom HaSjoa
- Poeriem
- Toe Bisjvat: Nieuwjaar voor de bomen
- Chanoeka
- Over de sjofar
-
Bijbel
- Een godsgetal
- “U moet uw naaste liefhebben als uzelf”
- Loof de Eeuwige, want Hij is goed (Psalm 136)
- De werken der barmhartigheid
- Een Psalm voor Esther
- Verbonden
- Hart van Tora
- Stad en Lande
- Ruth
- Het Lied aan de Zee
- De mens en de tuin
- Melaats!
- Verzoening met Esau
- Tijdindeling
- Hanna in 1 Samuël 1
- Lankmoedigheid
- Nazireeër of Nazoreeër?
- De Gezalfden
- Van God gesproken
- De Messias moet nog komen?
- Ondertussen
- Je brood - een zegen
- Je kinderen zegenen
- De Nieuwe Maan, rest van een feest
- Rosj Hasjana: Joods Nieuwjaar
- Jom Kippoer: Grote Verzoendag
- Pesach: Joods Pasen
- Bevrijding... waartoe? De boodschap van Pesach
- De vijftig dagen tussen Pesach en Sjavoeot
- Lag Ba'omer
- Sjavoeot: Wekenfeest
- Woord en Geest
- Geen amulet
- "De binding van Isaäk"
- Jezus de Nazoreeër
- Een Joodse jongen - besnijdenis
- Een Joodse jongen - bar mitswa
- Zuiver eten
- Een Joodse jongen - lossen van de eerstgeborene
- Overige (24) Invouwen
-
Geschiedenis
- 9/11
- Goede wil
- De niet vergeten ramp van 1492
- Hoe lang nog?
- Jubileum
- Hy droegh onse smerten
- Joods leven in Moskou
- Ook Stolpersteine in Utrecht
- Wie schrijft onze geschiedenis?
- Het Joodse verleden van Recife
- Een geschiedenis apart
- Een synagoge in Marokko
- Respect
- De Mystieke Molen
- Jom HaSjoa
- Vasten in de zomer
- Het Joods monument in Woerden
- Het koninkrijk Juda
- Het feest van de lichtjes
- Opdat wij niet vergeten
- Jeruzalem - stad van vele namen
- Archeologie en geloof
- Yad Vashem
- Neve Sjalom/ Wahat al – Salam: Oase van Vrede
- De Sadduceeën – de partij van Toen en Poen
- Chanoeka: feest van de Tempelvernieuwing
- Poeriem: Lotenfeest
- Poeriem
- De Davidster
- De Farizeeën - Hoeders van het Verbond
- De Essenen
- De WIZO
- Bevrijdingen herdenken
- Overige (18) Invouwen
-
Sjoa
-
Antisemitisme
-
Land Israël
- De Gouden Stad
- Heilig(e) land lopers ?
- Een herinnering
- Jeruzalem, voor ik jou vergeet...
- Sjabbat in Israël: 'kabbalat sjabbat'
- Gedenk de sjabbat en de zondag...
- Vredeswerk in Israël
- Opdat wij niet vergeten
- Het Volk van het Boek
- Archeologie en geloof
- Yad Vashem
- Neve Sjalom/ Wahat al – Salam: Oase van Vrede
- De Menora voor de Knesset
- Onafhankelijkheidsdag in Israël (1998)
- De hand van Mirjam
- Studeren in een oelpan
- Nes Ammim, christelijk dorp in Israël
- Vredeswerk in Israël
- Een Joodse of een Israëlische staat?
- Overige (4) Invouwen
-
Kerk en Israël
- Antisemitisme - het volk en de volken
- Een lichtje dat je moet koesteren
- Verwarring rond “Israël”
- Onopgeefbaar verbonden met het volk Israël
- Vroegchristelijke beeldvorming
- Een unieke rol
- Jeruzalem in de Joodse liturgie
- Sjabbat in Israël: “motsé sjabbat”
- Chagall en het kruis
- Zoek vrede en jaag haar na (Psalm 34:15)
- Onopgeefbare verbondenheid met Israël vandaag
- Zes weken de tijd voor F.W. Marquardt....
- Eredienst en schriftlezing, oog in oog met Israël
- De Israëlzondag: meer nog dan anders!
- Nazireeër of Nazoreeër?
- De Gezalfden
- Van God gesproken
- Israëlzondag
- De Messias moet nog komen?
- De Israëlzondag
- Ondertussen
- Je brood - een zegen
- Je kinderen zegenen
- Antisemitisme
- Dat wij zijn als kaarsen brandend op sjabbat
- Woord en Geest
- Lezen Joden en christenen dezelfde Bijbel?
- Wie is toch deze?
- Jezus de Nazoreeër
- Een kerstboom in Jeruzalem?
- Nes Ammim, christelijk dorp in Israël
- Onopgeefbaar verbonden
- Basiscursus Kerk & Israël
- Belijden in beleid
- Overige (19) Invouwen
-
Reisverslagen
-
Recensies
- Het Nieuwe Testament en de Talmud | Salomon Jacob Moscoviter (1827-1912)
- De zonen van Korach
- Via de rabbijnen naar het Nieuwe Testament
- Omgaan met de bijbel
- Zijn bloed zij over ons ... (Mattheüs 27: 25)
- Managen met Mozes
- De Reformatie, het Oude Testament en de Joden
- Avinoe - het Onze Vader een joods gebed
- Tora lezen
- Christelijk spreken over God
- Luther
- Abraham / Ibrahim
- Jodenhaat, Leven op de Westoever, Herinneringen
- Hoe Joods wil je het hebben?
- Joden in Suriname
- 'Joden en woorden' en 'Geschiedenis van de Joden'
- Een gebroken wereld heel maken
- Overige (2) Invouwen
-
Meditatief
De niet vergeten ramp van 1492
et is een belangrijk jaar voor Spanje. Niet eens omdat Columbus naar Amerika vaart, veeleer omdat Granada valt en daarmee de Reconquista, de herovering van Spanje door de christenen, voltooid is. En de Joden worden verdreven.
Zeven eeuwen lang hadden de Moren – moslims uit Marokko – de macht gehad in Spanje, maar langzamerhand was die macht afgebrokkeld. In de vijftiende eeuw was alleen het emiraat van Granada er nog van over, en in januari 1492 viel dat ook. Een belangrijke overwinning voor Ferdinand en Isabella, vorsten met een duidelijk doel: de eenheid van Spanje. Daarbij hoorde ook de religieuze eenheid: voor Joden en moslims was er geen plaats meer.
Ondanks de belangrijke steun die hij van Joden gekregen had, ondanks zijn eigen Joodse overgrootmoeder, ze moesten weg, vond Ferdinand. De stemming tegen de Joden was al een hele tijd grimmig, veel Joden waren al onder dwang ‘bekeerd’ en de Inquisitie was in 1478 opgericht om hen te controleren. Daarmee werd ook de schatkist geholpen: als conversos, ‘nieuwe christenen’, veroordeeld werden omdat ze aan Joodse gebruiken vasthielden, dan werden hun goederen verbeurd verklaard.
Het einde kwam in juli 1492: alle Joden moesten zich bekeren of verdwijnen. Geld en goederen mochten ze niet meenemen. Wie kon, vluchtte. Velen gingen naar Portugal of Marokko, naar een van de Italiaanse steden, of naar het Ottomaanse rijk: naar de Dalmatische kust of naar Griekenland (Thessaloniki). In 1497 moesten de Joden in Portugal ook kiezen: zich bekeren of verdwijnen. Een deel van deze Joden kwam in Antwerpen en later in Amsterdam terecht. Voor de Moren in Spanje viel het doek tien jaar na de uitdrijving van de Joden.
Tegenwoordig heeft men in Spanje en Portugal oog voor de Joodse bijdrage in de geschiedenis en voor deze zwarte bladzijde. Een recente wet maakt het afstammelingen van toen gevluchte Joden mogelijk het Spaanse burgerrecht te verkrijgen, zoals dat eerder al in Portugal mogelijk gemaakt is. Maar de zaak raakt ook aan actuele politieke spanningen: er is al vele jaren een beweging gaande om Ferdinand en Isabella heilig te verklaren vanwege hun verdienste voor de Katholieke kerk. Het is duidelijk dat de Joodse gemeenschap in Spanje daar niet enthousiast over is. Ze zijn de ramp van 1492 nog niet vergeten.
Wybrand Ganzevoort, 2015
© Classicale Werkgroep Kerk en Israël Utrecht