De commissie Doopsgezinden-Jodendom heeft aan Dodo van Uden gevraagd een leerbrief samen te stellen in verband met de huidige situatie: de gruwelijke oorlog in Gaza en het misdadige optreden van kolonisten op de Westbank.

Ik heb gemerkt dat in dit verband bij velen de vraag opkomt: kunnen en mogen wij ons nog wel met Tora en joodse traditie bezighouden, terwijl Israël in Gaza zo’n verschrikkelijke oorlog voert?

Discussievraag:
Herkent u zich in deze vraag? Welk antwoord zou u in eerste instantie op deze vraag geven?

Persoonlijk denk ik dat we ons, juist nu, wel met Tora en joodse traditie moeten bezighouden, ondanks de wrede werkelijkheid. Ik heb daarvoor drie redenen.

Ten eerste: Ik laat me de joodse traditie niet afnemen door mensen die die traditie misbruiken. Velen van de extremisten in de Israëlische samenleving en regering legitimeren de oorlog in Gaza en het onrecht op de Westbank onder andere met bijbelteksten en teksten uit de traditie. Daarbij passen ze die teksten letterlijk toe op de huidige situatie (zoals fundamentalisten altijd doen) en negeren ze de centrale waarden van Tora en traditie, waarden als rechtvaardigheid, barmhartigheid, menslievendheid, vrede. Door nu afstand te nemen van die Tora en traditie zou ik deze ultra-fundamentalisten gelijk geven, zou ik in feite zeggen dat hun uitleg de juiste is en die centrale waarden niet van belang zijn. Ik zou het ‘kind’ van Tora en traditie weggooien met het ‘badwater’ van een valse uitleg en een misdadige toepassing.

Ten tweede: Tora en traditie zijn van levensbelang als ijkpunt voor mijn denken en handelen. Het zijn de lessen uit de Tora en de joodse traditie die mij gevoelig maken voor onrecht. Het gevoel ‘dit is onacceptabel, dit is ontheiliging van Gods naam’, dat mij overvalt bij de berichten uit Gaza en de Westbank, is ontstaan en wordt gevoed door de principes uit de Tora en de traditie. Ik wil Tora en traditie niet de rug toekeren, maar me er juist sterker mee verbinden. Om mijn gevoel voor wat goed is en wat kwaad niet te verliezen.

Ten derde: Ik wil al die Joden die zich tegen de oorlog in Gaza uitspreken, niet in de steek laten. Zoals de voorgangers van de Liberal Jewish Synagogue in Londen. In de hagada, de teksten en gebeden die worden gezegd op seder-avond, de eerste avond van het joodse paasfeest, voegden zij deze woorden in:

‘Wij richten onze blik op Gaza en rouwen om de dood van onschuldige burgers in deze eindeloze en genadeloze oorlog die ons, als Joden, vervult met smart en schaamte. Ouderloze kinderen, honderdduizenden verdreven, de verwoesting van huizen, ziekenhuizen en scholen, honger en gebrek onder hen die nergens heen kunnen.’

Of Natasha van Weezel die op 24 maart 2025 in een artikel in het Parool schrijft:

‘Ik ervaar het als een belediging wanneer men niet automatisch snapt dat ik het verschrikkelijk vind dat Israël het staakt-het-vuren heeft verbroken. En dat ik misselijk word van het besef dat er wéér honderden onschuldige Palestijnse burgers omkomen.’

Of de bijna duizend (ex)militairen van het Israëlische leger die op 10 april 2025 oproepen de oorlog te beëindigen:

‘In een brief hebben 970 leden van de Israëlische luchtmacht, voornamelijk reservisten, maar ook piloten [in actieve dienst], opgeroepen om een einde te maken aan de oorlog in de Gazastrook. Dat schrijven Israëlische media, waaronder de liberale krant Haäretz. […] De inhoud van de brief is niet openbaar gemaakt, maar volgens Israëlische media zeggen de ondertekenaars dat de oorlog in Gaza politieke doeleinden dient, in plaats van het verdedigen van de veiligheid van Israël.’ (ANP; uit Trouw, 10 april 2025)

En nog zovelen meer.

Discussievragen:
1. Wat vindt u van de eerste reden? Waar bent u het mee eens en waarmee niet? Kunt u uw reactie nader toelichten?
2. Bespreek met elkaar de tweede reden. Bent u het ermee eens dat we een ‘bron’ nodig hebben om ons gevoel van goed en kwaad niet te verliezen? Wat is voor u die bron?
3. Wat is uw reactie op de derde reden? Kunt u nog meer voorbeelden geven van Joden die zich verzetten tegen de oorlog?
4. Vindt u dat we ons, ondanks alles, kunnen blijven bezighouden met Tora en joodse traditie? Licht uw antwoord toe.

Dodo van Uden
Dalfsen, september 2025

Toevoeging redactie
Rabbijn Tzvi Marx heeft gereageerd op de vragen van Dodo van Uden. U kunt zijn reactie lezen door de klikken op deze link.