Tikoen Olam

Met alle zorgen over o.a. de wereldwijde klimaatverandering is “De wereld verbeteren” momenteel weer erg in zwang. “Verbeter de wereld, begin bij jezelf” is niet alleen een echte tegeltjeswijsheid, maar voor velen een dagelijkse praxis. Hierbij wordt inspiratie gehaald uit verschillende levensbeschouwelijke bronnen. Breed door alle lagen van de samenleving lijkt wereldwijd het besef te leven dat ieder individu zijn of haar eigen bijdrage kan leveren aan een betere wereld.
In het christendom is “rentmeesterschap” een vertrouwde term. En in het jodendom bestaat het begrip ‘tikoen olam’: letterlijk betekent dat ‘herstellen van de wereld’. Het staat voor: verantwoording nemen voor dat wat je ziet dat er gebeurt in een gebroken en naar herstel snakkende wereld. Je mond dichthouden en niks doen is geen optie. Tikoen olam is een belangrijk aspect van het joodse leven. Nog sterker; het is een opdracht. Het herstellen en/of het vervolmaken van deze wereld is diepgeworteld in de joodse traditie. De concrete invulling daarvan is deels afhankelijk van de stroming binnen het jodendom.
Tikoen olam komt voor het eerst voor in de Misjna (de mondelinge toelichting op de door Mozes op schrift gestelde Tora). Er is een duidelijk verband met het liturgische Aleinu-gebed, waarin de vestiging van Gods koningschap in de wereld centraal staat. De inspanningen van de mens voor het herstel van deze wereld komen pas goed tot hun recht indien deze plaats vinden onder Gods heerschappij. Zo wordt het Koninkrijk van God metterdaad verwacht.
Binnenkort is het weer Micha-zondag (20 oktober), een moment om stil te staan bij de verantwoordelijkheid die wij dragen in zaken van gerechtigheid en zorg voor de schepping . De profeet Micha noemt in één adem trouw zijn, recht doen en ons leven op God richten. “Er is jou, mens, gezegd wat goed is, je weet wat de Heer van je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van je God” (Micha 6 vers 8).
De schepping is pas heel wanneer de mens haar op de juiste wijze –  in vrede en recht – bewoont en bewaart. Dan zullen goedertierenheid en trouw elkaar ontmoeten, gerechtigheid en vrede elkaar kussen.

Albert van der Woude, september 2019
© Classicale Werkgroep Kerk en Israël Utrecht