De Sadduceeën – de partij van Toen en Poen

Wie graag in hokjes indeelt, noemt de Sadduceeën de conservatieven en de Farizeeën de progressieven. Hoe kom je in zulke hokjes terecht? Of anders, hoe word je conservatief? Want bepaalde groepen in de samenleving hebben blijkbaar eerder de neiging om zich behoudend op te stellen, dan anderen. Het kan zijn dat je veel bezit, dus veel te verliezen hebt bij elke verandering. Het kan ook komen doordat je een uiterst beperkt wereldje bewoont. Als daar nog bij komt dat juist dìe wereld erg belangrijk is voor de massa van het volk, heb je de sleutel in handen hoe je van huis uit conservatief kunt zijn. Dat is dan ook de sleutel tot de wereld van de Sadduceeën.

Zij konden wijzen op een respect afdwingende geschiedenis. Ze konden zeggen: wij stammen af van Zadok, de hogepriester in de tijd van David en Salomo. En ook: in de ballingschap heeft Ezechiël onze families als de ware Tempelbewoners aangewezen (zie Ezechiël 44:10-15).
Als je denkt aan de Tempel in Jeruzalem, moet je wel denken aan ons. Wij zijn de enig ware priester-adel.

Wie vandaag in de oude Joodse wijk van Jeruzalem de opgravingen in het zogenoemde Herodiaanse kwartier gaat bekijken, ontdekt daar de resten van weelderige huizen met prachtige mozaïeken. Hier woonden die Sadduceeën. Vlak tegenover het Tempelcomplex. Wie dat ziet, begrijpt waarom Sadduceeën conservatief waren. Godsdienst als instituut heeft altijd de neiging tot behoudzucht. Zeker als er veel geld in omloop is. Dat was er rondom het Tempelbedrijf zeker. Zij waren conservatief in de leer: alleen de Tora, de eerste vijf boeken van Mozes, hadden voor hen gezag, en niet de profeten en geschriften. Laat staan de nieuwlichterige uitleg van de Farizeeën.

Ook politiek wilden zij het maar al te vaak met de bezettende machthebbers, de Romeinen, op een akkoordje gooien. Aan hen, die alles te zeggen hadden in het Sanhedrin, dankt Jezus zijn veroordeling (niet aan de Farizeeën!). Toen de Tempel in 70 van onze jaartelling verwoest werd, was ook de invloed van de Sadduceeën voltooid verleden tijd. De enige groep die het daarna gered heeft, en daarmee ook de Tora, zijn de Farizeeën. Want progressieven winnen het op den duur altijd! Dat is tenminste de typisch Joodse manier van denken en handelen geworden: hoopvol gericht zijn op straks. Open blijven naar verandering. Want hier is geen blijvende stad. Zelfs als die stad Jeruzalem heet. Ook daar wordt nog steeds aan vernieuwing gewerkt.

Henk J. Huyser

gepubliceerd 1992